I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Narxlardagi o`zgarishlar iste’molchi tanloviga qanday ta’sir o`tkazadi? 

Keling  endi  narxlardagi  o`zgarish  iste’molchi  tanloviga  qanday  ta’sir 

ko`rsatishini  bashorat  qiluvchi  modelni  ko`rib  chiqsak.  Aytaylik,  Pepsining  narxi 

Past kategoriyali tovar 

Iste’molchining 

daromadi 

ortganda  kamroq  sotib  oladigan 

tovari  past  kategoriyali  tovar 

hisoblanadi. Bu yerda Pepsi past 

kategoriyali  tovar:  iste’molhcini 

daromadi ortib, budjet chegarasi 

oldinga 

surilganda 

ham 

pepsining  iste’moli  kamayib 

pitsaning iste’moli ortgan. 

---

 

128 

$2  dan  $1  ga  tushdi.  Pastroq  narx  iste’molchining  xarid  imkoniyatini  orttirishi 

hayratlanarli emas. Boshqa  so`z bilan  aytganda, istalgan  Tovar narxining  tushishi 

budjet sig`imini yuqoriga siljitadi. 

 

 

9-chizma  narxlarning  tushishi  budjet  sig`imiga  qanday  ta’sir  ko`rsatishini 

tasvirlab  beradi.  Agar  iste’molchi  o`rtacha  kirimining  $1000  ini  pitsaga  sarflasa, 

Pepsining  narxi  ahamiyatsiz  bo`lib  qoladi.  Shunday  qilib  chizmadagi  A  nuqta 

o`zgarishsiz qoladi. Aksincha, agar iste’molchi kirimining $1000 qismini  Pepsiga 

sarf etsa, 500 tadan ko`ra 1000 ta Pepsi xarid qila oladi. Demak, budjet sig`imining 

so`ngi to`xtami B nuqtadan D nuqtaga ko`chish bo`ladi. 

Eslab  qolingki,  bu  vaziyatda  budjet  sig`imio`zining  o`rnini  o`zgartiradi 

(Demak,  narxlar  o`zgarmay,  ammo,  kirim  ortganda  nima  sodir  bo`ladi).  Tahlil 

qilganimizdek, budjet  sig`imio`zgarganda o`zining ta’sirini  Pepsi va  pitsa narxida 

namoyish etadi. Chunki, pitsa narxi $10 dan o`zgarmay turgan bir vaziyatda Pepsi 

narxi $2 dan $1 ga tushdi. Endi iste’molchi bitta pitsa o`rniga 5 tadan ko`ra 10 ta 

Pepsi olishi mumkin. Natijada, yangi budjet sig`imitikkaroq siljiydi. 

Budjetdagi  o`zgarishlarga  qaramay  ikkala  Tovar  iste’moli  o`zgarishi 

iste’molchi xohishiga bog’liq. Chizmada berilgan befarqlik egri chizig`iga asosan 

iste’molchi ko`proq Pepsi va kamroq pitsa xarid qilishi ham mumkin.