I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Nega  fil  suyagiga  bo`lgan  katta  ehtiyoj  fillarni  qirilib  ketishi  uchun 

havf  bo`lishi  mumkinu,  ammo  mol  go`tiga  bo`lgan  ehtiyoj  sigirlar  saqlab 

qolinishaga 

 kafolat manbai? Sababi shundaki, fillar aksariyat hollarda umumiy 

resurs hisoblanishadi, sigirlar bo`lsa xususiy mulk ob’ektidir. 

                                                           

30

 N. Gregory Mankiw  Principles of Microeconomics, 7e, ch 11 

 

---

 

419 

Fillar  qarovsiz  holatda  erkin  ko`chib  yurishadi.  Har  qanday  brakoner  o`zi 

topishi  mumkin  bo`lgan  fillardan  imkon  qadar  ko`prog`ini  o`ldirishga  intiladi. 

Brakonerlar  juda  ko`p  va  ular  fillarni  saqlanib  qolishi  va  tarqalishidan  deyarli 

hech qanday manfaat ko`rishmaydi. 

Bundan  farqli  o`laroq  chorva  mollari  xususiy  mulk  bo`lgan  fermalarda 

saqlanadi.  Ferma  egalari  chorva  sonini  imkon  qadar  ko`payishidan  manfaatdor, 

sababi ular daromad manbaidir. 

Dunyo  davlatlari  hukumatlari  fillar  saqlab  qolishni  ikki  xil  usul  bilan 

amalga  oshirishga  urinib  ko`rishishdi.  Keniya,  Tanzaniya  va  Uganda  kabi 

davlatlarda  fillarni  o`ldirish  va  ularni  suyagini  sotishni  noqonuniy  faoliyat  deb 

belgilab  qo`yishdi.  Biroq  bu  qonunlarni  amalga  oshirish  qiyin  kechdi  va 

muammo aktual ko`rinishda saqlanib qoldi. 

Botsvana,  Malavi,  Namibiya  va  Zimbabve  kabi  davlatlar  esa  fillar  xususiy 

mulk  sifatida  kishilarga  taqsimlab  berishdi  va  faqatgina  mulk  egalarigagina 

ularni o`ldirishga ruxsat berishdi. Yer egalarida endilikda fillarni saqlab qolishga 

rag`bat  paydo  bo`ldi  va  fillar  soni  ko`paya  boshladi.  Xususiy  mulk  va  uning 

ortidagi  daromad  olish  maqsadi  sabab  Afrika  fillari  yaqin  oradi  xuddi  sigirlar 

kabi qirilib ketish muammosidan xalos bo`lishadi.