I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

XIII BOB. MONOPOLISTIK RAQOBATLASHGAN BOZOR 

 

Monopol  hokimiyati  bor  firmalar  foydani  maksimumlashtirish  maqsadida, 

narx  va  ishlab  chiqarish  hajmini  qanday  qilib  belgilaydi.  Shuningdek,  Monopol 

hokimiyat sohibi bo`lish uchun firmalar sof Monopolistlar bo`lishi shart emasligini 

ham  ko`rib  chiqdik.  Ko`pchilik  sanoat  tarmoqlarida  bir  necha  firmalar  raqo 

batlashadilar, ulardan har biri hech bo`lmaganda bir oz  Monopol hokimiyatga ega 

bo`ladi,  ya’ni  narx  darajasini  nazorat  qiladi  va  chegarali  harajatlardan  yuqori 

bo`lgan narxni o`rnatadi. 

Bir  qarashda,  kitob  bozori  mukammal  raqobatlashgan  ko`rinadi.  Kitob 

do`konidagi javonlarga qarasangiz, ko`plab mualliflar va ko`plab nashriyotlarning 

sizning  e’tiboringizni  tortish  uchun  raqobatlashayotganini  korasiz.  Xaridor 

minglab  raqobatlashayotgan    adabiyotlardan  tanlab  olisi  mumkin  .  Bu  tarmoqga 

har  kim  kirib  kela  olishi  mumkinligi  tufayli,  kitobni  yozgan  va  chop  ettira  olgan 

individ  kitob biznesi bilan  shug`ullanishi mumkin, ammo  bu uncha  foydali  emas. 

Har    bir  yuqori  daromad  oladigan  yozuvchi  uchun  yuzlab  raqobatchilar  to`gri 

keladi.  

Boshqa bir tomondan, kitob bozori aniq Monopollashgan. Har bir kitob ajoyib 

bo`lib,    chop  etuvchilar  narx  qo`yishga  erkinlikka    egadirlar.  Sotuvchilar  bu 

bozorda  uni  qabul  qilmasdan  turib  tezroq  narx  belgilaydilar.  Haqiqatdan  ham 

kitoblar  narxi  chekli  harajatlardan  sezilarli  darajada    baland.  Qalin  Bahromdli 

oddiy  asar  narxi, masalan, 30000 so`m    atrofiga, shu  vaqtning  o`zida qo`shimcha 

kitobni nushasini chop etish qiymati 10000 so`m atrofida. 

 Asarlar  uchun  bozor  na  raqobatbardosh,  na  Monopoliya  modeliga  to`g`ri 

keladi. Aksincha u Monopolistik raqobat modeli orqali tasvirlanib, bu bo`limning 

mavzusidir.  Biroq  keyinchalik  biz  ko`ramizki,  u  Monopolistik  raqobatdoshdir. 

Korxonalar ba’zi hollarda Monopolistik, boshqa horllarda esa raqobatdosh bo`ladi. 

Model nafaqat nashriyot korhonalari munosabatini, balki boshqa tovar va xismatlar 

bozorini ham tasvirlaydi. 

Bu  bobda  biz  sof  Monopoliyadan  farqlanuvchi,  lekin  Monopol  hokimiyatga 

zamin yaratuvchi bozor tuzilmalarini o`rganib chiqamiz. Biz o`rganishni  Monopol 

Bob 

---

 

260 

hokimiyatdan boshlaymiz. Monopol raqobatli bozor mukammal raqobatli bozorga 

shu  ma’noda  o`xshaydiki,  bu  erda  ham  firmalar  ko`p,  yangi  firmalarni  bozorga 

kirib  kelishi  chegaralanmagan.  Ammo  u  mukammal  raqo  batli  bozordan 

mahsulotning  tabaqalashgani  bilan  ajralib  turadi:  har  bir  firma  alohida  toifadagi 

yoki boshqa xildagi tovarni sotadi, u o`eining sifati, ko`rinishi, nufuzi bilan ajralib 

turadi,  har  bir  firma  o`z  markasidagi  tovarni  mono  Ahmad  ishlab  chiqaruvchisi 

hisoblanadi.  Firma  qo`lidagi  Monopol  hokimiyatning  miqyosi  uning  mahsuloti 

boshqalarnikidan naqa dar yaxshi farqlanishiga bog`liq bo`ladi.

20

 

Monopolistik raqobat uchun misollar ko`p. Tish pastasi, kir yuvish poroshogi, 

alkogolsiz  ichimliklar  va  boshqalarni  ishlab  chiqarishni  misol  qilib  ko`rsatsa 

bo`ladi.