I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

4.3. Dozimetrik asboblar va ulardan foydalanish.
Dozimetrlar va radiometrlar turlari 
Funksional belgilanishi bo‘yicha sohadagi barcha asboblar ikkita sinfga: 
dozimetrik va radiometrik o‘lchovlarni amalga oshirish uchun belgilangan. 
Dozimetrik asboblarda detektor (datchik) sifatida ionlashtiruvchi kameralar, 
gazrazryad schetchiklar, ssintillyasion schetchiklar ishlatiladi.

---

82 
Detektorlar 
– turli ionlashtiruvchi nurlanishlarni belgilovchi qurilma. Ularning 
ishlashi unda belgilanayotgan zarrachalar keltirib chiqarayotgan jarayonlardan 
foydalanishga asoslangan. Detektorlar 3 guruhga bo‘linadi: 
1) integralli detektorlar, 
2) schetchiklar, 
3) trekli detektorlar. 
Integral detektorlar – 
ular ionlashtiruvchi nurlanishlarnining to‘liq oqimi 
to‘g‘risida ma’lumot beradi. 
Dozimetrlar
– nurlanishning ekspozitsion va yutilgan dozalarini o‘lchashga 
mo‘ljallangan yoki talluqli ravshda rentgen va gamma nurlanish doza quvvatini 
o‘lchashga belgilangan. Ular doza birligi yoki doza quvvatiga graduirovka qilingan 
bo‘ladi.
Indikatorlar.
Asosan gamma va beta nurlanishlarni ekspozitsion dozasini 
taxminan aniqlash uchun yaratilgan asbobdir. Unda detektor sifatida gazrazryad 
schetchik qo‘llaniladi. Bunga indikator-signalizator DP-64, dosha quvvatini 
o‘lchagich IMD-21 va boshqalar kiradi. 
Rentgenmetrlar
. Ular rentgen va gamma – nurlanish dozasini o‘lchashga 
mo‘ljallangan. O‘lchash oralig‘i rentgenning yuzlardan bir qismidan bir necha yuz 
rentgengacha (R/s). Unda datchik sifatida ionlashtiruvchi kamera yoki gazrazryad 
schetchik ishlatiladi. Ularga DP-3B, Kaktus, DP-2 va boshqalar kiradi.
Radiometrlar
– radioaktivlikni va uning solishtirma miqdorini o‘lchaydi.
Asboblar ishlatilish joyiga qarab: