Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi


«odamlarning  tafakkuri  va



Download 6,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet131/467
Sana02.01.2022
Hajmi6,19 Mb.
#311527
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   467
Bog'liq
ozbek filologiyasi bakalavri ixtisosligi

«odamlarning  tafakkuri  va 

ijtimoiy saviyasi bilan demokratik o„zgarishlar darajasi va sur‟atlari bir-biriga 

qanchalik mutanosib bo„lishiga bog„liqdir.  


 

150 


Tarixiy  tajriba  shundan  dalolat  beradiki,  demokratik  jarayonlarni  chetdan 

nusxa olib ko„r-ko„rona ko„chirish aslo samara bermaydi. Aksincha, bunday yo„l 

chalkash va  xatarli oqibatlarga olib kelishi  mumkin»

ligini (I. Karimov) ko„rsatib 

berdi. 

Uchinchidan

, hurriyatga munosabatda ham boshqalardan andoza olish, mamlakat 

tub aholisi ruhiyatini hisobga olmaslik rahbarni ham, aholini ham, butun mamlakatni 

ham  boshi  berk  ko„chaga  kiritib  qo„yadi.  G„arb  demokratiyasini  Sharq 

mamlakatlarida ko„r-ko„rona joriy etish mumkin emas. Unga taqlid qilish kutilmagan 

fojialarga  olib  kelishi  mumkin.  Buning  achchiq  natijalarini  Tojikiston  misolida 

ko„rdik.  Erkinlik  niqobidagi  boshboshdoqlikka  yo„l  berish,  davlat  va  boshqaruv 

apparatining  behad  kuchsizlanishi  va  bo„shashib  ketishi,  hokimiyat  jilovining  o„z 

holiga tashlab qo„yilishi ming-minglab xonadonlar boshiga kulfat keltirdi. 

To„rtinchidan

,  odatda  yakka-yakka  shaxslarning  ruhiy  kechinmalari,  xatti-

harakatlari  va  fe‟l-atvoridan  umumjamiyat  kayfiyati,  uning  ma‟naviy  qiyofasi 

shakllanadi.  Mustaqillik  hayotimizga  tobora  chuqurroq  kirib  borayotgan,  yangicha 

ma‟naviy, siyosiy  muhit shakllanayotgan bir paytda bu muhim ahamiyat kasb etadi. 

Endi har galgidan ham hushyorroq bo„lishimiz, qo„lga kiritgan buyuk ne‟matni asray 

olishimiz kerak. 

Xatti-harakatlar,  intilishlar  har  qanday  sharoitda  ham  umumxalq  manfaatini 

hisobga  olib,  unga  tayansagina  qadriyatga  aylanadi.  Qadriyatlar  esa  bebaho  mulk. 

Ularni  xalq  yaratadi,  xalq  baholaydi,  o„zi  asrab-avaylaydi.  Demokratiya  xuddi  ana 

shunday buyuk ne‟mat. Uni oliy qadriyat sifatida tushunish, unga bo„lgan munosabat 

har  bir  fuqaroning  ichki  madaniyatidan,  ma‟naviy-axloqiy  qiyofasidan,  demakki, 

butun millatning umumiy madaniy saviyasidan, siyosiy va ijtimoiy faolligidan dalolat 

beradi. 


Muxoliflarimiz  so„z  va  fikr  erkinligi  zarur,  deb  da‟vo  qiladilar,  uzoq-yaqindan 

ayyuhannos  solishadi.  Biroq,  ular  hech  narsa  bilan  chegaralanmagan  so„z  va  fikr 

erkinligi  noo„rin  va  beo„xshovgina  bo„lib  qolmay,  balki  u  xalq  boshiga  cheksiz 

kulfatlar keltirishi ham   mumkinligini tushunmaydilar yoki tushunishni istamaydilar. 

Bu  haqda  o„ylaganda  beixtiyor  atoqli  faylasuf  Andre  Jidning    «Erkin  fikrlash 

imkoniyatiga ega bo„lish uchun eng avvalo xatti-harakatlarimiz og„ir oqibatlarga olib 

kelmasligi kafolatiga ega bo„lmoq lozim», – degan so„zlari yodga tushadi. 

Demokratiyani  Prezident  yoki  hukumat  bir  farmon  yo  qaror  bilan,  parlament  bir 

qonun bilan o„rnatib bermaydi. Uni xalq o„zi uchun o„z aql-idroki va zakovati bilan 

yaratadi. 

Demokratiyani anglash – shaxsning hamma uchun birday zarur bo„lgan qonunlarga 

to„la rioya etish, aniq tartib-intizomga tayanib yashash salohiyati. Demokratiya bizni 

inson  haq-huquqlarini  himoya  qiladigan,  umumxalq  va  umumdavlat  manfaatlarini 

asraydigan barcha qonunlarga bo„ysunib yashashni o„rgatadi. 

Demokratiya  faqatgina  siyosiy,  huquqiy  yoki  ijtimoiy  kategoriya  emas.  Ayni 

paytda  u  ma‟naviy-axloqiy  kategoriyadir.  Demokratiya  –  bu  hokimiyatsizlik  yoki 

separatizm emas! U davlat birligi va Konstitutsiya asosidagi qat‟iy tartib-intizomdir. 



 

151 


Erkinlik, demokratiya o„ziga hammani bo„ysundirmasligi, hammani zabt etmasligi, 

balki  u  aql-idrokka  bosh  egishi,  uning  yo„rig„ida  yurishi  lozim.  Binobarin,  biz  eng 

avvalo erkinlikni, demokratiyani tarbiyalashimiz kerak. Chunki, u sog„lom fikrlar va 

shakllangan  aql-idrok  ta‟sirida  bo„lsagina  bizni  tarbiyalashi,  jamiyatni  sog„lom-

lashtirishi mumkin.  

Qolaversa, har bir xalqning fikrlash darajasi voqea va hodisalarga munosabati, uni 

baholash tarzi, o„zining tarixiy kelib chiqishi, qadimiy an‟analar asosida shakllangan 

turmush  tarzi  va  tabiati  bilan  belgilanadi.  Qarb  demokratiyasida  ochiqdan-ochiq 

munosabat,  Sharq  demokratiyasida  esa  aksincha  –  andishalilik,  G„arbda  ota-onasini 

sensirash, Sharqda esa o„zidan kattalarga, rahbarga hurmat bilan qarash, aql bilan ish 

tutish  an‟analari  mavjud.  Umuman,  hayot  tarzi,  an‟analar  hamma  vaqt  har  bir 

mamlakat  xalqlarining  xulq-atvorini  shakllantiradi.  Xatti-harakatini,  voqealarga 

munosabatini  odatga  aylantiradi,  millatning  qon-qoniga  singib  ketadi,  ming  bir 

hujayrasidan  joy  oladi.  Demak,  Mag„ribdagi  turmush  tarzini  zo„rlab  Mashriqqa 

tiqishtirish, Mashriq hayotini Mag„ribga ko„chirish mumkin emas. 

Ayrimlar O„zbekistonni Amerika Qo„shma Shtatlari, Olmoniya, Fransiya, Angliya 

va  boshqa  bir  qator  mamlakatlardagi  ahvol  bilan  solishtiradilar.  Bu  unchalik  to„g„ri 

muqoyasa  emas.  Birinchidan,  mazkur  mamlakatlarda  chinakam,  risoladagidek 

demokratiya  mavjudligiga  hech  kim  kafolat  bermaydi.  Sababi,  hayot  borki,  qaysidir 

darajada  «tartibbuzarlik»  sodir  bo„ladi.  Insonning  tabiati  shunday.  Bunday  holat 

fuqaro  va  davlat  o„rtasidagi  munosabatlarda  ham,  fuqarolarning  o„zaro 

munosabatlarida  ham  yuz  bermoqda.  Qolaversa,  bu  mamlakatlarda  inson  huquqlari, 

davlat  va  fuqaro  o„rtasidagi  munosabatlar  borasida  to„plangan  tajribalar,  amalga 

oshirilgan  ishlar  ikki  yuz  va  undan  ortiq  yillar  mahsuli  ekanligi  hammaga  ayon. 

Mustaqil O„zbekistondan tarixan juda qisqa vaqt ichida G„arb davlatlaridagidek keng 

miqyosli  tadbirlarni  amalga  oshirishni  talab  etish  aqlga  sig„maydi.  Odamlar 

dunyoqarashi, fikrlash tarzi va onglilik darajasini bir kun yo bir yilda o„zgartirish sira 

mumkin emas. 

Biroq,  masalaning  boshqa  tomoni  ham  bor.  Bu  rivojlangan  mamlakatlar 

mustaqillikka  erishgan  davr  bilan  bugungi  kun  ijtimoiy-siyosiy  jarayonlarining 

turlichaligi,  odamlar  dunyoqarashi  va  onglilik  darajasidagi  o„zgarishlarni 

taqqoslaganda  yaqqolroq  ko„rinadi.  Mazkur  rivojlangan  mamlakatlarga  nisbatan 

O„zbekistonda  huquqiy  demokratik  davlatni  vujudga  keltirish  jarayoni  ancha  tez, 

shiddatliroq tarzda bormoqda.  

Ana  shundan  kelib  chiqib  Prezident  Islom  Karimov 


Download 6,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   467




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish