Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi


«Teatr:  Sharq  va  G„arb»



Download 6,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet349/467
Sana02.01.2022
Hajmi6,19 Mb.
#311527
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   467
Bog'liq
ozbek filologiyasi bakalavri ixtisosligi

«Teatr:  Sharq  va  G„arb»

  xalqaro 

festivali  o„tkazildi.  Festivalda  dunyoning  ko„pgina  mamlakatlaridan  kelgan  teatr 

san‟atkorlari bilan birga Markaziy Osiyo davlatlari hamda respublika teatrlari ham o„z 

asarlarini  mahorat  bilan  namoyish  etdilar.  Ushbu  festivalda  Gonkong  shahrining 

«Rezolyu»  teatri  jamoasining  «Osmono„par  binodagi  ikki  odobli  xizmatkor» 

spektakli,  Germaniyaning  Dortmund  opera  va  balet  teatri  jamoasining  «Donnitorn 

xonimning  esdan  og„ishi»  operasi,  Turkmaniston  Respublikasi  A.Qulahmedov 

nomidagi  teatr  jamoasining  «Payg„ambarlar  nolasi»  kabi  spektakllari  tomoshabinlar 

olqishiga sazovor bo„ldi. 

Ayni  paytda  o„zbek  milliy  teatr  san‟ati  rivojlanishi  va  takomillashishi  jarayonini 

boshdan  kechirmoqda.  O„zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  «O„zbekiston  teatr 

san‟atini  rivojlantirish  to„g„risida»gi  (1998-yil  26-mart)  Farmoniga  muvofiq 

O„zbekistonda asrlar osha yashab kelayotgan tomosha san‟ati an‟analarini o„rganish, 

boyitish va targ„ib qilish, teatr san‟atini har tomonlama rivojlantirish, moddiy-texnik 

negizini  yanada  mustahkamlash,  mamlakatimizda  amalga  oshirilayotgan  ma‟naviy-

ma‟rifiy  islohotlarda  teatr  arboblarining  faol  ishtirokini  ta‟minlash,  milliy  va 

umumbashariy  qadriyatlarni  tarannum  etuvchi  badiiy  barkamol  sahna  asarlari 

yaratish, maxsus ta‟lim tizimini zamon talablariga mos holda takomillashtirish, yuqori 

malakali  kadrlarga  bo„lgan  ehtiyojni  to„laroq  qondirish  maqsadida  «O„zbekteatr» 

ijodiy-ishlab  chiqarish birlashmasi  va  uning  qoshida  esa  Teatr  ijodkorlari uyushmasi 

tashkil etildi.  

Tabiatan  nozikta‟b,  san‟atsevar  va  san‟at  ahliga  talabchan  o„zbek  xalqining 

musiqasi keng ko„lamli ma‟naviyat ko„zgusidir. Asrlar osha avloddan-avlodga ustoz-

shogirdlik tizimi  yo„li  bilan  rivojlanib kelganligi tufayli  musiqa  merosi qatlamlari  – 

mehnat va marosim kuy, qo„shiqlaridan tortib murakkab doston, ashula, katta ashula 

va  maqom  yo„llari  davrma-davr  saralanib  kelgan.  Shu  bois,  hozirgi  davrgacha  yetib 

kelgan deyarli barcha asarlar shaklan va mazmunan katta-kichikligiga qaramay badiiy 

mukammalligi bilan ajralib turadi. 

Teatr  san‟ati  sohasidagi  ijodiy  jarayon  ayni  yangilanayotgan  hayotimizning 

ehtiyojlariga to„la mos keladi. «Chimildiq», «Piri koinot», «Sohibqiron», «Kunduzsiz 

kechalar» pyesalari, O„zbekiston yoshlar teatrida Alisher Navoiyning «Lison ut-tayr» 

asari asosida qo„yilgan sahna asari bugungi teatr san‟atimizning yutug„i, desa bo„ladi. 

Mustaqillik  yillarida  musiqa  san‟atida  tub  burilish,  asliga  qaytish,  an‟anaviy 

ohanglar  ravnaqi  davri  bo„ldi.  Buning  uchun  eng  avvalo,  xalqqa  yaqinlashish,  el 

orasida  yurish,  eng  noyob  xalq  iste‟dodlarini  izlab  topish  zarur  edi.  Ana  shuning 

uchun  1992-yilda  O„zbekiston  Respublikasi  Madaniyat  vazirligi,  xalq  ijodi  va 



 

437 


madaniy-ma‟rifiy  ishlar  jumhuriyat  markazi  musiqa  san‟ati  sohalari  bo„yicha  bir 

qancha  ko„rik-tanlovlar  o„tkazdi.  Jumladan,  shu  yili  mart  oyida  Toshkent  shahrida 

tanbur, sato, qo„shnay, surnay va boshqa milliy soz ijrochilarining «Asrlarga tengdosh 

navolar», deb nomlangan jumhuriyat ko„rik-tanlovi, aprel oyida  Toshkent viloyatida 

havaskor  qo„g„irchoq  teatrlari  jamoalarining  ko„rik-tanlovi,  shuningdek,  aprel  oyida 

mashhur  sana‟tkorlar  Jo„raxon  Sultonov,  Saidjon  Kalonov,  Komiljon  Jabborov, 

Nabijon Hasanov, Komiljon Otaniyozov, Faxriddin Sodiqov va Janaq Shomurotovlar 

asarlari  ijrochilarining  «Boqiy  ovozlar»,  deb  nomlangan  ko„rik  tanlovlari  o„tkazildi. 

Shuningdek, Xorazm viloyatida may oyida folklor jamoalarining, Askiya, qiziqchi va 

masxarabozlarning  iyun  oyida  Qo„qon  shahrida  o„tkazilgan  IX-an‟anaviy  va  lapar, 

yalla  ijrochilarining avgust oyida  Toshkent  shahrida  o„tkazilgan  11  an‟anaviy  ko„rik 

tanlovi  milliy  san‟atimiz  rivojiga  katta  hissa  bo„lib  qo„shildi.  Shu  bilan  birga  bir 

necha o„nlab iste‟dodlarning paydo bo„lishiga zamin yaratdi. 

O„zbek  xalq  cholg„ulari  va  bayan  sozanda-ijrochilarining  «Asrlarga  tengdosh 

navolar», deb nomlangan navbatdagi oltinchi jumhuriyat ko„rik tanlovi ilgarigilaridan 

farqli  o„laroq  uch  bosqichda  o„tkaziladi.  Uchinchi  bosqichda  tanlov  g„oliblari 

«Bahor» konsert zalida To„xtasin Jalilov nomidagi O„zbekiston Davlat akademik xalq 

cholg„ulari  orkestri  hamda  O„zbekiston  televideniye  va  radioeshittirish  Davlat 

kompaniyasi  qoshidagi  Doni  Zokirov  nomidagi  O„zbek  xalq  cholg„ulari  orkestri 

jo„rligida  maxsus  tanlov  dasturini  ijro  etadilar.  Tanlovda  barcha  viloyatlardan  46 

nafar ijrochilar ishtirok etishdi. 

1992-yil 2-mart kuni Toshkent shahrida Hamza nomidagi O„zbek Davlat akademik 

drama  teatrida  xalq  artisti,  Davlat  mukofotlarining  sohibi,  mashhur  raqqosa  va 

baletmeyster  Mukarrama  Turg„unboyevaning  80  yilligi  va  mustaqil  O„zbekistonning 

yaqinlashib  kelayotgan  an‟anaviy  «Navro„z»  bayramlari  oldidan  «Chaman»  o„zbek 

bolalar  folklor-etnografiya  raqs  ansamblining  hisobot  konserti  va  raqslar  bayrami 

o„tkazildi.  Unda  o„zbek,  tojik,  afg„on  xalqlarining  qator  maftunkor  raqslari,  kuy  va 

folklor qo„shiqlari ijro etildi. 

Respublika  Madaniyat  ishlari  vazirligi  Xalqlar  Do„stligi  saroyida  1993-yil  14-

aprelda  vazirlik  tasarrufidagi  san‟at  va  madaniyat  oliy  va  o„rta  maxsus  o„quv 

yurtlarining  talaba-o„quvchilari,  hamda,  o„qituvchilari  ishtirokida  «Istiqlol  jilolari» 

yig„ma  konsertini namoyish  etdi.  Konsert  dasturida  xalq  kuy  va  qo„shiqlari,  dilrabo 

raqslar,  o„zbek  va  xorijiy  mamlakatlar  bastakorlarining  asarlari  va  badiiy 

ko„rgazmalar ham namoyish etildi. 

Istiqlol  davri  O„zbek  milliy  musiqa  san‟atining  rivojlanishida  g„oyat  sermazmun 

davr bo„ldi.  

Darhaqiqat,  mustaqillik  musiqachi-san‟atkorlar  hayotida  alohida  davr  bo„ldi.  Bir 

qator  bastakorlar,  jumladan  Mustafo  Bafoyev,  Alisher  Ikromov,  Anor  Nazarovlar 

ijodida yangi davri boshlandi. Birgina misol: O„zbekistonda xizmat ko„rsatgan san‟at 

arbobi  M.  Bafoyev  o„zbek  milliy  musiqasi  tarixida  uslub  jihatidan  ham,  g„oyaviy 

jihatdan  ham  butunlay  yangi  bo„lgan  «Hajnoma»  oratoriyasini  yaratib,  ulkan  ijodiy 

muvaffaqiyatga erishdi. Ayni paytda bu sermahsul va ulkan iste‟dod sohibi bir necha 




 

438 


o„nlab  qo„shiqlar,  turli-tuman  asarlar  bitdi.  Ayniqsa,  Amir  Temur  yubileyiga 

bag„ishlangan  musiqalari  va  qo„shiqlari  o„zbek  milliy-an‟anaviy  yo„li  bilan  jahon 

musiqa san‟ati ilg„or tajribalarining betimsol, uyg„unlashgan namunasi bo„ldi. Orkestr 

ohanglarining bu milliy shakli endigina yaratildi. 

1995-yil  dekabridan  «O„zbekiston  –  Vatanim  manim»  mavzuidagi  qo„shiqlar 

ko„rik-tanlovi  e‟lon  qilingandan  so„ng  yuzlab  yangi,  mustaqillik  davri  qo„shiqlari 

yaratildi.  Bu  ko„rik-tanlov  mamlakatimizning  hamma  joylarida  ko„tarinkilik  bilan 

o„tkazildi. 

1996-yil  mart  oyida poytaxtning  «Bahor»  konsert  zalida  «O„zbekiston  –  Vatanim 

manim»,  deb  atalgan  qo„shiq  tanlovining  birinchi  bosqichi  bo„ldi.  U  O„zbekiston 

Xalq ta‟limi vazirligiga qarashli muassasalar o„rtasida o„tkazildi. Ko„rik juda qiziqarli 

bo„lib,  unda  bolalar  bog„chalari  tarbiyalanuvchilaridan  tortib  mamlakatdagi  bir 

qancha 

pedagogika 

institutlari 

talabalarigacha 

ishtirok 

etishdi. 

Ko„rik 

qatnashchilarining  ona  Vatan  go„zalligi,  uning  istiqlolini  madh  etgan  qo„shiqlari 

taniqli  bastakorlar,  shoirlar  va  Xalq  ta‟limi  vazirligining  yetakchi  mutaxassislaridan 

iborat nufuzli hay‟at a‟zolari tomonidan baholandi. 

Umuman  ko„rik-tanlovning  birinchi  bosqichida  54  mingdan  ziyod  san‟atkor 

qatnashdi. 10 mingdan ortiq qo„shiq ijro etildi. 

1996-yil  24-avgust  kuni  Toshkentdagi  «Turkiston»  saroyida  qo„shiqlar  ko„rik 

tanlovining  yakuniy  bosqichi  bo„ldi.  Tanlovda  O„zbekistonda  istiqomat  qilayotgan 

ko„pgina millat vakillari faol qatnashdi. Rus, qozoq, turkman, uyg„ur, qirg„iz, koreys 

tillarida ham jonajon Vatanimizni madh etuvchi qo„shiqlar yangradi. 

Uch kun davom etgan ko„rik-tanlovning yakunlovchi bosqichida hakamlar hay‟ati 

va san‟at muxlislari e‟tiboriga 60 dan ortiq qo„shiq tavsiya etildi. 

1996-yilning  26-avgustida  ko„rik-tanlov  g„oliblari  aniqlandi.  Hakamlar  hay‟ati 

qaroriga  ko„ra,  birinchi  o„rin  berilmadi.  Ikkinchi  o„rinlarga  Mudofaa  vazirligidan 

Asatillo  Xoliqov  «O„zbekiston  askarlari»,  Qoraqalpog„istonlik  Roza  Kutekeyeva 

«Mustaqillik  gullari»,  Toshkent  viloyatidan  Baxtiyor  Umarov  «Ona  yurtim» 

qo„shiqlari uchun sazovor bo„ldilar. Oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligidan Salomat 

Ibrohimova «O„zbekiston – Vatanim manim», rus milliy madaniyat markazidan Pavel 

Borisov «Men seni sevaman, O„zbekiston», Samarqand viloyatidan Safiya Saftarova 

«Vatan yagonadir» qo„shig„i uchun uchinchi o„rinni oldi. 

Bu ko„rik-tanlov 1996-yil 28-avgustda Mustaqillik bayramining 5 yilligi arafasida 

Toshkentda  Xalqlar  Do„stligi  saroyida  yakunlandi.  Unda  viloyatlar,  vazirliklar, 

muassasalar  bo„yicha  tanlov  g„oliblari  o„zlarining  dilrabo  qo„shiqlari  bilan  ishtirok 

etdilar. Tanlov yakuniga bag„ishlangan katta konsertda, O„zbekiston Prezidenti Islom 

Karimov, parlament va hukumat a‟zolari, Toshkentdagi diplomatik  korpus xodimlari, 

mamlakat jamoatchiligi vakillari ishtirok etdilar. 

Umuman,  «O„zbekiston  –  Vatanim  manim»  mavzuidagi  ko„rik-  tanlovining 

o„tkazilishi  Mustaqillikni,  Vatanni  anglash,  uni  ulug„lash  yo„lidagi  muhim  qadam 

bo„ldi,  mamlakat  va  xalqimiz  hayotida  qo„shiq  bayramini  odat  tusiga  kirishi  uchun 

zamin yaratdi. Shuning uchun ham 1996-yil 27-avgust kuni «O„zbekiston – Vatanim 




 

439 


manim» qo„shiq bayrami haqida» maxsus Farmon qabul qilindi. Unda «O„zbekiston 

Respublikasi mustaqilligining besh yilligi munosabati bilan o„tkazilgan «O„zbekiston 

–  Vatanim  manim»  qo„shiq ko„rik-tanlovining  xalqimiz  madaniy-ma‟naviy  hayotida 

unutilmas  voqea  bo„lgani,  minglab  fuqarolar  tomonidan  zo„r  mamnuniyat  va 

ko„tarinki ruh bilan qo„llab-quvvatlanganligi» qayd qilindi. 

Farmonda  kelajagi  buyuk  davlatimiz  va  uning  bunyodkor,  bag„ri  keng,  xalqini 

madh  etuvchi,  insonlar  qalbida  muqaddas  Vatan  tuyg„usini,  mustaqillikni  ko„z 

qorachig„idek asrab-avaylash, buning uchun kerak bo„lsa jon fido qilishga undovchi 

yuksak  badiiy  saviyadagi  musiqa  asarlari  va  qo„shiqlarning  yaratilishiga  keng 

imkoniyat yaratish maqsadida: 

Har  yili  avgust  oyining  uchinchi  yakshanbasi,  «O„zbekiston  –  Vatanim  manim» 

qo„shiq bayrami kuni deb e‟lon qilinsin, – deb ko„rsatildi. 

O„zbekistonda  musiqa  va  raqs  san‟atini  rivojlantirish  maqsadida  «O„zbeknavo» 

gastrol-konsert birlashmasi va «O„zbek raqs» birlashmasi tashkil etildi. Ularda musiqa 

va  raqs  san‟atini  rivojlantirishni  davlat  yo„li  bilan  qo„llab-quvvatlash  masalalari 

ko„zda tutildi. 

Jumladan,  «O„zbeknavo»  gastrol-konsert  birlashmasi  yuzasidan  qabul  qilingan 

Farmonda shunday deyiladi:  

«1.  «Turkiston»  saroyi  va  «Bahor»  komplekslari,  O„zbekiston  Respublikasi 

Madaniyat  ishlari  vazirligining  ijodiy  konsert  tashkilotlari  negizida  «O„zbeknavo» 

gastrol-konsert birlashmasi tashkil qilinsin. 

2. 


Belgilab 

qo„yilsinki, 

«O„zbeknavo» 

gastrol-konsert 

birlashmasi 

Qoraqalpog„iston  Respublikasi  va  viloyatlarda  hududiy  bo„limlariga  ega  bo„lgan 

mustaqil  ijodiy-ishlab  chiqarish  kompleksi  hisoblanib,  u  mulkchilik  shakllaridan  va 

qaysi  idoraga  qarashli  ekanligidan  qat‟i  nazar  filarmoniya,  estrada,  raqs,  folklor  va 

boshqa ijodiy jamoalarni birlashtiradi. 

«O„zbeknavo» birlashmasining faoliyatiga badiiy-uslubiy rahbarlikni O„zbekiston 

Respublikasining Madaniyat ishlari vazirligi amalga oshiradi. 

3. «O„zbeknavo» gastrol-konsert birlashmasining asosiy vazifalari quyidagilardan 

iborat: 

O„zbekiston  xalqlarining  milliy  mumtoz  va  zamonaviy  musiqa  hamda  raqs 

san‟atining eng yaxshi yutuqlarini rivojlantirish, asrash va targ„ib qilish; 

iqtisodiy  va  ijtimoiy  rivojlanishning  istiqbolli  rejalarini,  maqsadli  kompleks, 

madaniy,  ilmiy-texnikaviy,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  dasturlarni  ishlab  chiqib,  amalga 

oshirish; 

xorijiy  firmalar  bilan  o„zaro  manfaatli  tashqi  iqtisodiy  aloqalarning,  madaniy, 

savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlikning yangi shakllarini rivojlantirish; 

gastrol-konsert  faoliyatini  muvofiqlashtirish  hamda  ijodiy  jamoalar  va  alohida 

ijrochilar tomonidan aholiga madaniy xizmat ko„rsatishni takomillashtirish»... 

1998-yili  mamlakatimizda  birinchi  marta  simfonik  musiqa  festivali  o„tkazildi. 

O„zbekiston  respublikasi  bastakorlar  uyushmasi  bilan  o„tkazilgan  mazkur  festivalda 

dunyoning  yigirmaga  yaqin  mamlakatlaridan  ijrochilar  ishtirok  etishdi.  Ular 



 

440 


O„zbekistonda  jahon  musiqa  san‟ati  klassik  namunalarining  eng  oliy  darajada  ijro 

etilganligiga  va  ushbu  soha  jahon  klassik  an‟analari  bilan  o„zbek  milliy  musiqa 

san‟atining  uyg„unlashgan  yangi  maktabi  yaratilganligiga  guvoh  bo„lishdi.  Mutal 

Burhonov,  Ikrom  Akbarov,  Sayfi  Jalil,  Sobir  Boboyev,  Boris  Giyenko,  Mustafo 

Bafoyev, Rustam Abdullayev singari bastakorlarning ijodiga yuksak baho berdilar. 

Bugun  milliy-an‟anaviy  qo„shiqchiligimiz  bilan  birga  milliy  estrada  san‟ati  ham 

tobora  rivojlanmoqda.  O„lmas  Saidjonov,  Munojot  Yo„lchiyeva,  Nasiba  Sattorova, 

Ismoil va Isroil Vahobovlar bilan bir qatorda Nasiba Abdullayeva, Farrux Zokirov va 

ularni yuzlab kasbdoshlari, jumladan, Ozodbek Nazarbekov, Gulsanam Mamazoitova, 

Rayhona  Nazarovalar  sof  milliy  estradaning  yorqin  namoyandalari  o„zbek 

qo„shiqchilik  san‟atini  dunyoga  olib  chiqmoqdalar.  Ular  2000–2007-yillar  o„zbek 

xonandachiligining  taraqqiyotiga  munosib  hissa  qo„shmoqdalar.  Shavkat  Mirzayev, 

Baxtiyor  Aliyev,  Abduhoshim  Ismoilov,  Anor  Nazar,  Dilorom  Omonullayevalar 

yaratgan musiqaviy asarlar ayni ana shu ikki yo„nalishning taraqqiyotiga katta ta‟sir 

ko„rsatmoqda. 

An‟anaviy  «Sharq  taronalari»  festivali  besh  qit‟a  san‟at  ahlining  diqqatini  o„ziga 

tortdi.  Dunyoda  tinchlik  va  ezgulikni,  barqarorlik  va  o„zaro  bir-birini  tushunishni 

qo„shiq  orqali,  san‟at  orqali  amalga  oshirish  mumkinligi  ko„rsatdi.  Har  ikki  yilda 

o„tadigan  bu  xalqaro  san‟at  ko„rigining  navbatdagisi  2009-yil  avgust  oyida  bo„lib 

o„tadi. 


Milliy raqs san‟ati an‟analarini avaylab-asrash, ularni rivojlantirish, mamlakatimiz 

turli hududlarining o„ziga xos raqs maktablari namunalarini to„plash, shu asosda boy 

o„zbek  raqs  san‟atini  targ„ib  etish  maqsadida  «Oltin  meros»  xalqaro  jamg„armasi 

qoshida  O„zbekiston  xalq  artisti  Qizlarxon  Do„stmuhamedova  rahbarligida 

«Munojot»  milliy  mumtoz  raqs  ansambli  tashkil  etildi.  Qisqa  fursatda  bu  ansambl 

san‟at ixlosmandlarining e‟tibori va e‟tirofiga sazovor bo„ldi. 

Kino  san‟ati  ustalari  ham  mustabidlik  va  mustaqillik  davrlarining  mohiyatini 

badiiyat  vositasi  bilan  ochib  berish  yo„lida  tinmay  izlanib,  xalqimizga  o„zlarining 

yangi-yangi  asarlarini  taqdim  etmoqdalar.  So„nggi  yillarda  yaratilgan  «O„tkan 

kunlar»,  «Otamdan  qolgan  dalalar»,  «Yozning  yolg„iz  yodgori»,  «Kichkina  tabib», 

«Voiz» kabi badiiy filmlar tamoshabinlarga manzur bo„ldi. 

Mustaqillik  solnomasini  yaratish  hujjatli  kino  arboblari  oldida  turgan  eng  muhim 

vazifalardan  ekanligi  tabiiy.  Buni  chuqur  anglagan  kinochilarimiz  bir  qator  hujjatli 

filmlarni yaratdilar. Ular orasida, ayniqsa, «O„zbekiston XXI asr bo„sag„asida» asari 

asosida  ishlangan  ko„p  qismli  hujjatli  film  nafaqat  xalqimiz,  balki  xorijlik 

tomoshabinlar  tomonidan  ham  yuqori  baholandi.  Angliya,  Germaniya,  Belgiya, 

Daniya  kabi  bir  qator  chet  mamlakatlarda  bu  filmning  taqdimoti  bo„lib  o„tganligi 

fikrimizning isbotidir. 

Mustaqillik o„zbek badiiy adabiyoti rivojiga, adabiyotshunoslik fani taraqqiyotida 

ham  yangi  bosqichni  boshlab  berdi.  Endi  adabiyotga  «Sotsialistik  realizm  metodi» 

qonuniyatlari,  kommunistik  partiyaviylik,  sinfiylik    singari  prinsiplar  nuqtayi 

nazaridan  qarashlarga  barham  berildi.  Yangi  ilmiy  va  badiiy  me‟yorlarga  o„tish 




 

441 


boshlandi. Mumtoz adabiyotga munosabatda diniy adabiyot, feodal-klerikal adabiyot, 

saroy  adabiyoti  deyilgan  soxta  tushuncha  va  bir  millat  adabiyotini  ikkiga  –  reaksion 

va progressiv adabiyotga bo„lib o„rganishdek metodologik asossiz nazariyalarga chek 

qo„yildi. Badiiy asar qimmatini, yozuvchi dunyoqarashini mafkura nuqtayi nazaridan 

baholashdek  sho„roviy  va  siyosiy  doktrinalardan  voz  kechildi.  Badiiy  asarni 

baholashning bosh mezonlari badiiylik, umuminsoniy ma‟naviy-ruhiy qadriyat, milliy 

istiqlol ideallariga daxldorlik bo„lib qoldi. 

Asarlari  zararli,  o„zlari  millatchi  deb  nohaq  baholangan  Cho„lpon,  Fitrat, 

Behbudiy,  Tavallo,  Otajon  Hoshim,  Vadud  Mahmud,  Munavvarqori  singari 

millatparvar  yozuvchi,  ma‟rifatparvarlar  ijodi  xolisona  o„rganila  boshlandi.  Asarlari 

chop etildi, sahna yuzini ko„rdi.  

Jadidchilik harakatining asl mohiyatini, adabiy, madaniy, siyosiy hayotdagi o„rnini 

ro„yirost  ko„rsatish  boshlandi.  Sho„ro  davrida  tuzumni,  kommunistik  partiyani 

ko„klarga  ko„targan,  shu  yo„nalishdagi  g„oyalarni  ulug„lagan  asarlarni  tanqidiy 

baholashga o„tildi. Bir vaqtlar diniy va saroy adabiyoti vakili, deb nohaq qoralangan 

Ahmad  Yassaviy,  Boqirg„oniy,  G„azzoliy,  Hoja  Ahror,  Bahouddin  Naqshband, 

Husayn  Boyqaro,  Feruz  singari  buyuk  shoir  hamda  mutafakkirlar  hayoti  va  ijodi 

o„rganilib,  asarlari  xalqqa  qaytarildi.  Zararli  falsafa,  kommunistik  mafkuraga  yot 

nazariya, deb qaralgan tasavvuf she‟riyati chuqur o„rganila boshladi. 

Alisher  Navoiyning  yuksak  insoniy  g„oyalarni  diniy  manbalar  asosida  yorituvchi 

«Munojot»,  «Arba‟in»,  «Tarixi  anbiyo  va  hukamo»  («Payg„ambarlar  va  hokimlar 

tarixi») kabi asarlari nashrdan chiqdi. Mustaqillik sharofati bois mo„tabar Qur‟on va 

hadislar chop etildi.  

Amir  Temur  bilan  aloqador  orzularning  yuzaga  chiqishi  mustaqillikning  ulkan 

tantanasidir.  Bu  yo„nalishda  A.Hayitmetovning  «Amir  Temur  va  o„zbek  adabiyoti» 

asari  chop  etildi.  B.Valixo„jayevning  Hoja  Ahror  va  uning  muhiti  bilan  bog„liq  bir 

qancha  tadqiqotlari  yaratildi  va  yirik  monografiyasi  chop  etildi.  Atoqli  olim 

B.Ahmedovning  «Amir  Temur»,  T.Malikning  «Shaytanat»  romanlari,  E.Vohidov, 

O.Matchon, O.Muxtor, O.Hojiyeva, U.Azim, A.Suyun, X.Do„stmuhammad, Sh.Sali-

mova  singari  shoir  va  adiblarni  badiiy  barkamol,  g„oyaviy  yetuk  asarlari  tufayli 

o„zbek  milliy  istiqlol  adabiyoti  shakllandi.  Xususan,  A.Oripovning  «Sohibqiron», 

M.Jalilning «Sohibqiron Temur» dramalari dunyoga keldi. 

Mustaqillik  davri  o„zbek  adabiyotshunosligi  oldidagi  muhim  vazifalarni  hal 

etishda,  turli  yo„nalishlarda  Begali  Qosimov,  Ozod  Sharafiddinov,  Naim  Karimov, 

Erik  Karimov,  Ahmad  Aliyev,  Ibrohim  Haqqulov,  Sherali  Turdiyev,  Hamidulla 

Boltaboyev,  Rahim  Vohid,  Bahodir  Karimov  singari  mutaxassislar  «Cho„lponning 

badiiy olami», «Yassaviy kim edi?», «Milliy uyg„onish va o„zbek filologiyasi masala-

lari»  kabi  to„plamlarni chop  etishdi.  G„aybulla  Salomov,  Najmiddin  Komilov, Botir 

Valixo„jayevlarning  qator  kitoblari,  I.Haqqulovning  «Tasavvuf  va  she‟riyat», 

N.Karimovning  «Cho„lpon»,  B.Qosimovning  «Maslakdoshlar»  (Behbudiy,  Ajziy, 

Fitrat),  I.G„aniyevning  «Fitratshunoslik»  va  O.Sharafiddinovning  «Cho„lponni 

anglash» kabi maqola va tadqiqotlari milliy istiqlolning mevalaridir. 




 

442 


Mustaqillik davri adabiyoti ayni jamiyat yangilanayotgan, hayot yangicha mazmun 

kasb etayotgan bir paytda ozod so„z, fikr va ozod inson taqdiri bilan bog„liq bo„lgan 

murakkab  hodisani  qamrab  oldi.  Har  yili  mustaqillik  bayrami  arafasida  Prezident 

devoniga  kelayotgan  xatlarning  aksariyatida  fuqarolar  o„z  fikr-mulohazalarini  she‟r 

orqali  ifodalayaptilar.  Albatta,  bu  adabiyotning  haqiqiy  mazmunini  belgilamaydi. 

Biroq,  mustaqillik,  fuqaro  va  adabiyot  mushtarak  bo„layotganidan,  odamlar 

adabiyotga yaqinlashayotganidan dalolat beradi. 

Badiiy  publisistika  davrimizning  eng  hozirjavob  janrlaridan  biriga  aylandi. 

Yangilanayotgan  hayot  jarayonlari,  islohotlarning  rivojlanish  bosqichlari  va  ular 

orqali  yangilanayotgan  inson,    yangilanayotgan  jamiyat  qadriyatlari  mumkin  qadar 

kengroq qamrab olinadigan va o„z vaqtida munosabat bildiradigan janr sifatida publi-

sistika o„zining imkoniyatlarini ko„rsata bildi. 

O„zbekiston  Qahramonlari  Said  Ahmad,  Abdulla  Oripov,  Erkin  Vohidov, 

O„zbekiston  xalq  shoirlari  Muhammad  Yusuf,  Habib  Sa‟dulla  ijodlari  ayni 

mustaqillik davrining mazmuni orqali o„zining yangi imkoniyatlarini ko„rsatdi. Omon 

Muxtorning  «Ming  bir  qiyofa»,  «Ko„zgu  oldidagi  odam»  va  «Tepalikdagi  xaroba» 

romanlaridan  iborat  «To„rt  tomon  qibla»  nomli  trilogiyasi,  Barot  Boyqobulovning 

qariyb  uch  ming  yillik  tariximizni  mustaqillik  evolutsiyasi  orqali  ifodalangan 

«O„zbeknoma» she‟riy romani bugungi kun adabiyotining mevasidir. 

 


Download 6,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   467




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish