ХуқУҚ тушунчаси ва унинг вужудга келиши тўҒрисида қадимги рим юристларининг фикрлари

ХУҚУҚ ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ВУЖУДГА КЕЛИШИ ТЎҒРИСИДА ҚАДИМГИ РИМ ЮРИСТЛАРИНИНГ ФИКРЛАРИ


(ЮСТИНИАН ДИГЕСТЛАРИ БЎЙИЧА)

№	Рим юристлари	Ҳуқуқни вужудга келиши бўйича юристларнинг фикрларини ёзинг	Ҳуқуқ тўғрисида юристларнинг фикрларига шарҳ беринг
1	Ульпиан ҳуқуқ тўғрисида	Ҳуқуқни ўрганувчи энг аввало ҳуқуқ (ius) сўзини қаердан келиб чиққанлигини билиши лозим. Хуқуқ алохида шахслар учун ўрнатилмайди балки хамма учун ўрнатилади.	Albatta huquqni oʻrganishdan oldin uni qayerdan paydo boʻlganligiva mazmunini bilish lozim.Huquq degandadavlat tomonidan belgilangan yoki tasdiqlangan umummajburiy ijtimoiy normalar tizimi tushuniladi.Huquqlar maʼlum shaxslar uchun emas balki hamma uchun oʻrnatiladi.Bunga misol qilib Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini olishimiz mumkin. Konstitutsiyamizda belgilab qoʻyilgan barcha qonun -qoidalarga Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari mansab va lavozimidan qatʼiy nazar amal qilishi kerak va lozim.
2	Павел ҳуқуқ тўғрисида	Ҳуқуқ сўзи бир неча маънода ишлатилади: биринчидан, хуқуқ хар доим адолат ва яхшиликни билдиради. Иккинчидан, хуқуқ бу хар бир давлатда кўпчиликка ва барчага фойдали бўлган тушунчани билдиради.	Albatta huquq yaxshilik va adolatni anglatadi.Qachonki u davlat tomonidan taʼminlansa.Bunda mamlakat fuqarolarining shaxsiy huquq va erkinliklari, Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlari, siyosiy huquqlarini kafolatlashi kerak. Keyingi fikrga oʻtadigan boʻlsak,huquq har bir mamlakatda koʻpchilikka foydali boʻlgan tushunchani bildiradi.Koʻpchilik mamlakatlarda fuqarolar pzlariga kerakli va foydali boʻlgan mulkka egalik qilish,dam olish, nafaqa olish, tibbiy xizmatdan foydalanish,bilim olish kabi huquqlaridan foydalanadilar
3	Помпоний ҳуқуқ тўғрисида	Бизнинг назаримизда ҳуқуқнинг бошланиши ва ривожланишини кўрсатиш зарурдир. 1)Давлатимиз вужудга келган пайтда халқ аниқ қонунларсиз ва ҳуқуқсиз харакат қилганлар. Барча нарсалар рекслар фаолияти орқали бошқарилган. 2)Маълумотларга кўра давлатнинг катталашиб бориши натижасида Рим подшохи Ромул халқни 30 қисмга бўлган ва уларни курия деб номлаган. Шу орқали у халққа айрим курия қонунларини қабул қилишга рухсат берган.	Rim davlatida dastlab huquqiy odat mavjud boʻlgan.Odat insonlar hayotida ajdodlari turmushida paydo boʻlgan avloddan avlodga oʻtib rivojlanib boradi va odob ahloq normasiga aylanadi.Odob rasmiy hujjatlarda belgilanmagan boʻlsada xalqning ongida saqlanib qoladi.Koʻp takrorlanishi natijasida narmativ huquqiy hujjatlar aylanadi.Va hayotda yuzta keladigan muammolarni bartaraf etishga yordam beradi.
4	Цельс ҳуқуқ тўғрисида	Ҳуқуқ сўзи “адолат” (iustitia) сўзидан келиб чиққан бўлиб у адолат ва яхшилик тўғрисидаги фандир.	Albatta, huquq adolatli tarzda davlat tomonidan belgilanishi kerak.Huquq fuqarolarning mansab va lavozimidan qarab belgilanmasligi kerak.Huquqlar odamlarning manfaatlarini himoya qilishi kerak.Davlat oʻz fuqarolarining tabiiy va siyosiy huquqlaridan foydalanishlari uchun imkoniyatlar yaratib berishlari kerak.Shundagina huquq rostmana adolat va yaxshilik terisidagi fanga aylanadi.
5	Модестин ҳуқуқ тўғрисида	Ҳуқуқнинг харакати: рухсат бериш, таъқиқлаш, жазолаш.	Bunda huquqning harakati 3 turga boʻlinadi .Bular ruxsat berish, taqiqlash,jazolash.Davlat oʻz fuqarolariga oʻzlarining tabiiy huquqlari, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlari siyosiy huquqlarifan foydalanishga ruxsat beradi.Agar qonunga zid harakatlar davlat tomonidan taqiqlanadi.Agar qonun buzilsa yoki chetlab oʻtilsa vakolatli davlat organlari jazolash huquqiga ega boʻladi.
6	Гай ҳуқуқ тўғрисида	Биз фойдаланадиган барча ҳуқуқлар ё шахсларга, ё ашёларга ёки харакатларга (ad actiones) тегишлидир.	Albatta,biz foydalanayotgan barcha huquqlar shaxslarga yoki ashyolarga tegishli.Masalan,insonlarning tabiiy huquqlari ular inson tugʻilishidanoq paydo boʻladi va u insonlar tegishli boʻladi faqatgina davlat tomonidan taʼminlanadi
Юқоридагиларга асосланган ҳолда қуйидаги саволга жавоб беринг: Ҳуқуқ сиз учун нимани билдиради? Huquq deganda davlat tomonidan belgilanadigan yoki tasdiqlanadigan ijtimoiy norma tushiniladi