Hususiy kapital hisobi va auditi

2-jadval.


21-sonli BHMS ga asosan xususiy kapital holati va harakatini hisobga oluvchi schetlar⁶

IV QISM. XUSUSIY KAPITAL
VIII BO’LIM. KAPITAL, TAQSIMLANMAGAN FOYDA VA REZERVLAR
8000
8100
8200
8300	USTAV KAPITALINI HISOBGA OLUVCHI SCHYoTLAR	P
8310	Oddiy aksiyalar
8320	Imtiyozli aksiyalar
8330	Pay va ulushlar
8400	QO’SHILGAN KAPITALNI HISOBGA OLUVCHI SCHYoTLAR	P
8410	Emissiya daromadi
8420	Ustav kapitalini shakllantirishdagi kurs farqi
8500	REZERV KAPITALINI HISOBGA OLUVCHI SCHYoTLAR	P
8510	Uzoq muddatli aktivlarni qayta baholash bo’yicha
8520	Rezerv kapitali (fondi)
8530	Tekinga olingan mulk
8600	SOTIB OLINGAN XUSUSIY AksiyaLARNI HISOBGA OLUVCHI SCHYoTLAR	KP
8610	Sotib olingan xususiy aksiyalar – oddiy
8620	Sotib olingan xususiy aksiyalar – imtiyozli
8700	Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)ni hisobga oluvchi schyotlar
8710	Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)
8720	Jamg’arilgan foyda (qoplanmagan zarar)
8800	Maqsadli tushumlarni hisobga oluvchi schyotlar
8810	Grantlar
8820	Subsidiyalar
8830	A’zolik badallari
8840	Maqsadli foydalanadigan soliq imtiyozlari
8890	Boshqa maqsadli tushumlar
8900	Kelgusi xarajatlar va to’lovlar rezervlarini hisobga oluvchi schyotlar
8910	Kelgusi xarajatlar va to’lovlar rezervlari

Buxgalteriya hisobida hisobga olinuvchi barcha ob’ektlar holati va harakatida bo’ladigan o’zgrishlar xujjatlar asosida rasmiylashtiriladi va hisob jarayoniga kiritiladi. Bu esa xususiy kapitalning hisobini yuritishda xujjatlar harakatining me’yoriy huquqiy asoslarini talab etadi. SHu sababli Moliya Vazirining 2003 yil 23 dekabrdagi 131-son buyrug’i bilan tasdiqlangan “Buxgalteriya hisobida hujjatlar va hujjatlar aylanuvi to’g’risida”gi Nizom ham xususiy kapital hisobini yuritishning huquqiy asosi sanaladi. Mazkur nizomning amal qilishi mulkchilik shakllari va idoraviy bo’ysunishidan qat’i nazar, O’zbekiston Respublikasidagi barcha korxona, tashkilot va muassasalarga (banklar bundan mustasno) tatbiq qilinadi.

Buxgalteriya hisobida hisobga olingan har qanday ob’ekt bo’yicha ma’lumotlar ulardan foydalanilishi uchun ichki va tashqi foydalanuvchilarga taqdim etiladi. Bu jarayon hisobotlar asosida amalga oshiriladi. SHu o’rinda respublikamizda moliyaviy hisobot shakllari va ularni tuzish bo’yicha ham me’yoriy hujjatlar ishlab chiqilgan.
Bular jumlasiga O’zbekiston Respublikasi moliya vazirining 27.12.2002 yil 140-son buyrug’i bilan tasdiqlangan hamda Adliya vazirligi tomonidan 24.01.2003 yil 1209-son bilan ro’yxatga olingan “Moliyaviy hisobot shakllarini to’ldirish bo’yicha qoidalar” hamda bir qator BHMSlarni (3-jadval) kiritish mumkin.
3-jadval.


Xususiy kapital hisobi va harakatini hisobotlarda aks ettirish me’yorlari belgilangan BHMSlar ro’yxati

№	O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan tasdiqlangan sanasi va raqami	BHMS tartib raqami	BHMSlarning nomi
1	26.07.1998 yil №17-07/86	0	Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish uchun kontseptual asos
2	26.07.1998 yil №17-17/86	1	Hisob siyosati va moliyaviy hisobot
3	01.03.2004 yil № 36	14	Xususiy kapital to’g’risida hisobot
4	23.03.2004 yil № 51	22	CHet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning hisobi
5	12.04.2005 yil № 37	23	Qayta tashkil etishni amalga oshirishda moliyaviy hisobotni shakllantirish

1.3. Xususiy kapital holati va harakatini buxgalteriya xujjatlarida aks ettirish masalalari

1.4. Корхона ва жамиятлар buxgalteriyasida xususiy kapital hisobiga oid jarayonlarni hisobga olish

Xo’jalik sub’ektlarining xususiy kapitali holati va harakati qonun hujjatlariga muvofiq yoki ta’sis hujjatlari asosida yaratilgan jamg’armalar va zahiralarni inobatga olgan holda o’rganiladi.

Korxona xususiy kapitali uning sof aktivlari miqdorini, ya’ni xo’jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan moddiy va nomoddiy qimmatliklar, pul mablag’lari va moliyaviy qo’yilmalarni ifodalaydi. U investitsiya qilingan kapital va taqsimlanmagan foydaga bo’linadi hamda korxona aktivlari va majburiyatlari o’rtasidagi farq sifatida belgilanadi.
Shakllantirish manbalari bo’yicha xususiy kapital quyidagilarga bo’linadi:

• 
  ustav kapitali;
  
• 
  qo’shilgan kapital;
  
• 
  rezerv kapitali;
  
• 
  taqsimlanmagan foyda;
  
• 
  maqsadli tushumlar;
  
• 
  Kelgusi davr xarajatlari va to’lovlari uchun zaxiralar⁷.
  

Xususiy kapital korxonaning moliyaviy natijalariga, mulkdorlar harakatiga, to’langan qo’shimcha investitsiyalarga va davlat dasturlari asosida kelib tushgan maqsadli tushumlarga va ustav bo’yicha me’yoriy-huquqiy xujjatlar talablaridan hamda korxona va tashkilotlarning kelgusi rejalari asosida shakllantirilgan zaxira fondlari harakatiga bog’liq holda ko’payishi yoki kamayishi mumkin.