Huquqshunoslik

Boshqaruv shakli deganda hokimiyatning tashkil eti- lishi tushuniladi. Boshqaruvning ikki asosiy shakli: monarxiya va respublika shakllari ma’lum.

Monarxiya oliy davlat hokimiyatini monarx ifodalay- digan boshqaruv shakli bo‘lib, u odatda taxtga merosxo‘rlik egalik qiladi, ba’zan esa umrbod saylanadi. Cheklanmagan (mutlaq) monarxiya (bunda monarx yagona hokimiyat organi hisoblanadi) va cheklangan monarxiya (bunda monarx bilan birgalikda oliy hokimi- yatning boshqa organi ham bo‘ladi) farqlanadi.

Respublika parlamentar yoki prezidentlik bo‘lishi mumkin. Parlamentar respublikada yuqori o‘rinda parla- ment turadi. Bu davlatda davlat boshlig‘i parlament tomonidan saylanadi yoki maxsus kollegiya tomonidan tashkil topadi. Buning zaminida parlamentning ijroiya organlar ustidan nazorat qilish huquqi yotadi.

Prezidentlik respublikada — prezident parlament bilan bir qatorda davlatni va ijro etuvchi hokimiyatni boshqaradi. Prezidentlik respublika quyidagi xususi- yatlarga ega: prezident xalq tomonidan saylanadi, davlat hukumatini tuzadi, u prezidentga hisobot bera- di, uning oldida javobgar. Davlatni boshqarishda Prezidentning vakolati, mas’uliyati parlamentdan kengroq hisoblanadi.

I b o b. Davlat va huquq nazariyasi ²³