Hujayra qobig`i va plazmatik membrana

1935-yilda Xyu Davson va Djeym Daniyele bir fikrga kelishganki ya’ni bilipid qatlamni globulyar oqsillar qoplab turadi. 50-yillarda shu olimlar qayta modelni ko‘zdan kechirishgan va bilipid qatlam orasida oqsil molekulalari joylashgan aytishgan.
1972-yilda Kaliforniya Universitetidan S. Djonatan Singer va Gart Nikolson membranani suyuq - mozaik modelini taklif qilishdi va bu membranbiologiyani “Markaziy dog`masi” sifatida 30 yildan ko‘proq vaqtdan beri xizmat qiladi. Bu modelda alohida lipid molekulalar membranani yassi qatlamida joydan joyga o‘tishi mumkin Bu madelning eng asosiy jihati shuki: hujayra membranalari bu - dinamik strukturalar. Uning komponentlari faol va birga yig`ilishi mumkin
Membranalarni vazifalari
1. Kompartmentalizatsiya. Membranalar uzilmas va hujayralarni bo‘limlarga ajratadi. Plazmatik membrana butun hujayrani ajratadi, shuni o‘zida yadroviy va sitoplazmatik membranalar hujayrani hajmini qismlarga ajratadi. Kompartmentalizatsiya hujayrani ichidagi iqtisoslashgan jarayonlarni kechishiga yo`l beradi.
3. Tanlab o ‘tkazuvchanlikni ta’minlaydi. Membranalar hujayrani ichida malekulalarni cheklanmas faoliyatiga yo`l bermaydi lekin shuni o‘zida membranalar hujayrani har xil bo`limlari bilan aloqalarni ta’minlaydi. Hujayrani o‘rab turadigan plazmalemma-bino atrofidagi o‘raday lekin uni ustida ko‘prikchalar bor.
2. Biokimyoviy faoliyatlar uchun kanal. Membranalarni o‘zi bu hujayralaming alohida qismlari, membranalar hujayralardagi jarayonlarni amalga oshirishda asos hisoblanadi.
5.Tashqi ta’sirlarga javob. Plazmalemma ta’shqi ta’sirlarga javob berishda juda muhim ro‘l o‘ynaydi va bu signalni transduksiyasi deb ataladi.
4. Transportni ta ’minlash. Hujayrani membranasida moddalar bir tomonda ikkinchi tomonga o‘tish xususiyatiga ega. Ko‘p paytda malekulalar konsentratsiyasi kamroq bo`lgan joydan konsentratsiyasi ko‘proq bo`lgan joyga o‘tishi mumkin. Shuning uchun hujayrada shakarlar, aminokislatalarga o‘xshagan kerakli moddalar to‘planib turadi. Plozmolemmadan maxsus ionlar ham o‘tishi mumkin. Bu nerv va muskul hujayralari uchun juda muhim xususiyat.