'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

98

---

PSI  operatsiyassi.  Yukasak  crsimliklar  NADPH  PSI  sini  ishlab 
chiqarish  12-14  ta  polipetid  subbirliklaridan  iborat  asosiy  reaksiya 
markazidan  tashkil  topadi.  Yorug‘lik  energiyasi  LHC1  tomonidan 
so‘riladi va xlorofil dimer xisoblangan PSI reaksiyamarkaziga beriladi. 
Energiya  so‘rilgandan  so‘ng  markazi  pigment  R700  to ‘lqinlangan 
reaksiya markazi elektroni molekulaning aloxida monomer xlorofiliga 
o ‘tkazadi.  Xamma  FS  II  lar  singari  yutilgan  energiya  ikkita 
zaryadlangan zarrachani xosil bo'lishiga olib keladi.
Elektronlaming  fotosintetik  transportiga  qisqa  nazar  tashlasak 
tillakoid  membranalarining  quyoshga  bog‘lik  reaksiyalarida  ishtirok 
etuvchi 
asosiy  komponanetlar  ning  molekulyar 
strukturasini 
ko‘rsatadi.  Bu  strukturalami  bilish  molekulyar  darajadagi  fotosintez 
ochilmagan  kup  qirralarini  o ‘rganishga  sabab  b o id i.  Agar  biz 
kislorodli  fotosintez  vaqtidagi  elektronlar  tashish  butun  protsessini 
kuzatadigon  b o isa k   biz  elektronlar  suvdan  NADF1  ga  2  ta  yoruglik 
yutuvchi  fotosistema  ta’sirida  sodir  bo‘lishini  ko‘rishimiz  mumkin. 
PSII  da kuchli oksidlovchi agent suvdan Oz xosil qila oladi shu vaqtda 
kuchli  qaytaruvchi  NADPHdan  NADP1  xosil  qiladi.Bu  ikii  protsess 
tirik organizmlarning oksidlovchi va qaytaruvchi kimyosining qarama 
qarshi  uchlarida  joylashgan.  Oldingi  saxifalarda  aytilganidek  bir 
molekula 0 2 xosil qilish uchun2 molekula suvdan 4 ta elektron sarflash 
kerak.Suvdan  4  ta  elektron  o ‘chirish  uchun  xar  bir  elektron  uchun  1 
foton  so‘rilishi  kerak.  Shunday  qilib  HzO  dan  NADF+  ga  elektron 
o ‘tkazishni  faqat  bitta  fotosistema  bajara  oladi,  2  molekula  NADPH 
ishlab  chiqarish  uchun  4  ta yetarli  xisoblanadi  .  CHunki  xujayrada  2 
ta  fotosistema  ishlatilib  sonini  ikki barovar ortiradi.  4 ta  foton PSIIda 
4  tasi  esa  PSI  da  ishlatiladi.  Shunday  qilib  agar  biz  PSII  va  PSI
99

---

reaksiyasini  protonlarga  axmiyat  bermasdan  qo‘shadigon  b o isak   biz 
yoruglik reaksiyalari uchun umumiy tenglamaga xosil kelamiz.
2H20 + 2  N A D P8foton 
1 0 2+2N A D PH (um um iyyorugiikreaksiya
si)
Bundan 
tashqari 
fotosintez 
yoruglik 
reaksiyasi 
tilakoid 
membaranasi  orqali  proton  gradientlarini  mustaxkamlaydi  bu  ATF 
xosil  bo'lishiga olib  keladi.  Proton  gradienti  stromadan  N  ni  o‘chirib 
tilakoidga qo‘shishi orqali xosil bo‘ladi.
Elektron transportga qarshilik kursatish natijasida begona o ‘tlarni 
o ‘dirish
Fotosintez  yoruglik  reaksiyasi  turli  xil  gerbitsidlar  uchun  nishon 
sifatida  xizmat  qiladigon  m a’lum  miqdordagi  elektron  tashuvchilami 
ishlatadi.  Oldingi  saxifalarda  aytilganidek  PSII  dan  yoruglik  yutish 
PQH2  molekulasi  xosil  boMishiga  olib  keladi.  Parakuatin  gerbitsidi 
xaqida SMI xabarlarida xam aloxida e ’tibor qaratilgan, u marixuanani 
oid irish  uchun ishlatiladi va uning qoldiqlari juda zaxarli xisoblanadi. 
Parakuatin  inson organizmidagi to‘qimalarni  buzib tashlaydi