Hududiy markaz

Makrolingvistika. Makrolingvistika tilni keng doirada, «katta hajmda» olib, uni statistik usullar asosida tadqiq qiladi. Aniqrog‘i, ushbu soha tilni statistik usullar, statistik usullar orqali tahlil qiladi.

Mikrolingvistika. Mikrolingvistika til sistemasi tarkibidagi (strukturasidagi) aloqalar, o`zaro munosabatlar va qarama-qarshiliklarni o`rganadi.

Paralingvistika. Paralingvistika bevosita nutq faoliyati bilan bog‘liq bo`lib, nutq jarayonida fikr ifodalash bilan bir vaqtda yuzaga keluvchi, so`zlashuv nutqining doimiy hamrohi bo`lgan qo`l va yuz harakatlarini (imo-ishora, mimika), nutqning balandligi, ekspressiv- emotsional bo`yoq kabi qator jihat-larni o`rganuvchi sohadir.

Psixolingvistika. Psixolingvistika psixolo-giya YOa lingvistika fanlarining umumlashmasi (sin-tezi) sifatida nutq jarayonini mazmun nuqtai naza-ridan, kommunikativ ahamiyati, nutq aktining muayyan ijtimoiy-amaliy maqsadga yo`naltirilganligi, shungamuvofikdigi jihatidan o`rganadi. U nutqsagi — fikr ifodalashdagi shakl va mazmun birligiga alohida e‘tibor beradi.

Psixolingvistika lisoniy imkoniyatlar asosida nutqiy birliklarni hosil qilish va qabul qilish, nutq jarayoni (fikr almashtirish-ifodalash va anglash)da ruhiy holatlarga, bunda sharoit (situatsiya), o`xshashlik (analogiya), farqlash (differensiatsiya), ta‘sirchanlik, so`zlovchi va tinglovchi ruhiy holati masalalariga alo-hida e‘tibor beradi.

13. 
    Sotsiolingvistika. Sotsiolingvistika sotsiolo-giya va lingvistika fanlarining zaruriy va mantiqiy bog‘liqligidan hosil bo`lib, jamiyat va til (til va jamiyat) munosabati masalasi bilan shug‘ultanadi. U tilni ijtimoiy hodisa sifatida talqin qiladi. SHunga ko`ra sotsiolingvistikaning eng muhim, asosiy muammosi tilni-til tabiatini ijtimoiy hodisa sifatida tekshirish, uning jamiyatdagi, tilshunoslik fanidagi o`rni va ahamiyatini belgilashdir.
    

Sotsiolingvistika, asosan, til va ijtimoiy muno-sabatlar, ijtimoiy hayot, taraqqiyot hodisalari, faktlari o`rtasidagi bog‘liqlikni, ushbu bog‘likdikning sabablarini o`rganadi. Anig‘i mazkur soha jamiyatning yashash va rivojlanishida tildagi ijtimoiy hayot, ya‘ni tashqi-ekstralingvistik faktorlarning (omillarning) ta‘siri natijasida hosil bo`lgan hodisalarni, jarayonlarni, o`zgarishlarni tahlil qilib boradi. De-mak, sotsiolingvistika ijtimoiy faktorlarning tilga qanday ta‘sir qilishi, til sistemasida (strukturasida) qanday namoyon bo`lishi, qanday shaklda aks etishi kabilarni tadqiq qiladi.
Eslatamiz, sotsiolingvistika statistik ma‘lumot-lar, aholi ro`yxati va anketa ma‘lumotlari usulikasi bilan o`z faoliyatini kengaytirib boradi.

14.