Hududiy boshqarmasi termiz shahar kasb-hunar maktabi shaxsiy kompyuter va ofis qurilmalariga texnik xizmat ko

ATX elektr ta’minot bloki.
ATX elektr ta’minot blokining turli razyomlarining standart ishlatilishi 6.6-6.7- jadvallarda keltirilgan. Simlar rangi kontaktlarni ishlashiga qarab farqlanadi. ATX spetsifikatsiyasiga, elektr ta’minot blokiga 3.3 V chiqish kuchlanishini uzatish bo‘yicha qo‘shimcha talab kiritilgan. Tizim plataga ATX elektr ta’minot bloki 20 kontaktli ulash joyi yordamida ulanadi.
6.6-jadval. Tizim platasiga ulanish uchun elektr ta’minlash ulanish joyi.

Kontakt Simning rangi	Signal	Kontakt	Simning rangi	Signal
1 Olo‘v rang	+3,3 V	11	Olov rang	+3,3 V
2 Olo‘v rang	+3,3 V	12	Olov rang	-12 V
3 Qora	Er	13	Qora	Er
Qizil	+5 V	14	Yashil	PSOn
Qora	Er	15	Qora	Yer
Qizil	+5 V	16	Qora	Yer
Qora	Er	17	Qora	Yer
Oq	Power_good	18	Ko‘k	-5V
Siyoh rang	+5VSB	19	Qizil	+5 V
JO Sariq	+12 V	20	Qizil	+5 V

Odatdagi elektr ta’minot blokida 6.6-rasmdagi, pereferik qurilmalar uchun 2 ta elektr ta’minot ulanish joylari, disk yurituvchilar 2 ta ulanish joylari, bitta yordamchi va 12 V kuchlanish beruvchi bir ulanish joyi bo‘ladi.
6.7- jadval. Qattiq disklarni va boshqa qurilmalarni ulash uchun elektr ta’minlash ulanish joyi.

Kontakt	Simning rangi	Signal
1	Sariq	+12 V
2 3 4	Qora Qora Qizil	Yer Yer +5 V

6.6-rasm. ATX elektr ta’minot bloki.
Savol va topshiriqlar

1. 
   Elektr ta’minlash bloki vazifasini ayting
   
2. 
   Elektr ta’minlash bloki turlarini ayting
   
3. 
   Elektr ta’minlash blokidan qanday kuchlanishda tok chiqadi?
   

11-Mavzu: Elektr ta’minotini o‘rnatish. Kompyuterning quvvat sarfini hisoblash. Elektr ta’minoti xususiyatlari.
Reja

1. 
   Elektr ta’minoti qurilmasi haqida tushincha
   
2. 
   Elektr ta’minoti qurilmasini tizimli blokka o’rnatish
   
3. 
   Elektr ta’minoti qurilmasi texnik xizmat ko’rstish
   

Dastlab kompyuterlar ulkan mashinalar bo’lgan va turli o’yinlar o’ynash uchun emas, muhandislik hamda ilmiy hisoblashlar uchun mo’ljallangan. Shuning uchun ham energiya sarfida muammolar bo’lmagan – faqatgina iloji boricha unumdorlikni oshirish kerak edi. Birinchi shaxsiy kompyuterlar mikrosxema va mikroprotsessorlardan foydalanish orqali kam energiya iste’mol qilgan.
Energiya sarfi muammosi Socket7 davridan boshlab yuzaga kelgan bo’lsa kerak. Bu ShK imkoniyatlarini kengaytiruvchi ko’p sonli qo’shimchalar – turli kengaytiruvchi kartalar, bir necha qattiq disklar, kompakt-dikslar xotira qurilmalari kompakt-disklarda jamlovchilar bilan bog’liq bo’lgan. Xotira qurilmalarining soni ortishi energiya manbai bloki quvvatini oshirishga majbur etdi. Pentium Pro darajasidagi kompyuterlar uchun 250 Vt energiya manbai bloki muvofiq bo’ldi. Ammo o’sha vaqtdayoq energiya quvvat bloki bilan bog’liq – ularning sifati bilan bog’liq asosiy masala yuzaga keldi. Quvvat blokining o’zida har qanday yozuv bo’lishi mumkin, xohlasangiz marker bilan 8 KVt deb yozib qo’ying, biroq unda foydalanilgan komponentlar soni va sifati oshmaydi.
Asosiy ko’p energiya talab etuvchilar
Insonlar Intel Core 2 Duo protsessorli, NVIDIA GeForce 8800GT kartali va 400 Vt blokli kompyuter xarid qilib, protsessorining tezligi pastligidan shikoyat qiladigan vaziyatlarni muhokama qilib o’tirmaymiz. Bizning mavzuimiz – tarixga oid, Pentium II/III darajasidagi kompyuterlarda esa quvvat blokining quvvati 250-300 Vt ni tashkil qilar edi.

Ozuqa blokini tanlayotganingizda uning maksimal quvvatiga emas, balki nominal quvvatiga e’tibor qaratishingiz kerak. Chunki ozuqa bloki nominalga teng bo‘lgan quvvatni barqaror ravishda uzoq vaqt zo‘riqmay hosil qilib berishi mumkin. Shuni ham e’tiborga olish kerakki, ona plataga ulangan qurilmalar ozuqa blokining bitta yoki bir nechta alohida kanallaridan tok iste’mol qiladi. Ozuqa bloki mana shunday kanallarda har xil kuchlanishda tok hosil qilib beradi. Blokning asosiy qismi +12V kuchlanishli kanallar uchun ishlaydi. Mana shunday kanallarga protsessor, videokarta, vinchester va shu kabi asosiy komponentlar ulanadi. Shuning uchun, ozuqa blokida +12V kuchlanish hosil qilib bera oladigan kanallarning soni va umumiy quvvati ko‘proq bo‘lgani yaxshi.
Bugungi kunda oddiy uy yoki ofis kompyuterlariga o‘rtacha 400-500W quvvatli ozuqa bloklari zarur. Uy sharoitida yuqori grafikali o‘yinlarni o‘ynash uchun esa 450-550W quvvatli ozuqa bloki kerak bo‘ladi. Ba’zi kompyuterlarda ikkitadan videokarta bo‘lib, ular professional geymerlar yoki grafikada ishlovchi mutaxassislar uchun mo‘ljallangan. Bunday kompyuterlarga 600-700W quvvatli ozuqa bloklarini o‘rnatish kerak.
ATX elektr ta’minot bloki.
ATX elektr ta’minot blokining turli razyomlarining standart ishlatilishi 6.6-6.7- jadvallarda keltirilgan. Simlar rangi kontaktlarni ishlashiga qarab farqlanadi. ATX spetsifikatsiyasiga, elektr ta’minot blokiga 3.3 V chiqish kuchlanishini uzatish bo‘yicha qo‘shimcha talab kiritilgan. Tizim plataga ATX elektr ta’minot bloki 20 kontaktli ulash joyi yordamida ulanadi.
6.6-jadval. Tizim platasiga ulanish uchun elektr ta’minlash ulanish joyi.

Kontakt Simning rangi	Signal	Kontakt	Simning rangi	Signal
1 Olo‘v rang	+3,3 V	11	Olov rang	+3,3 V
2 Olo‘v rang	+3,3 V	12	Olov rang	-12 V
3 Qora	Er	13	Qora	Er
Qizil	+5 V	14	Yashil	PSOn
Qora	Er	15	Qora	Yer
Qizil	+5 V	16	Qora	Yer
Qora	Er	17	Qora	Yer
Oq	Power_good	18	Ko‘k	-5V
Siyoh rang	+5VSB	19	Qizil	+5 V
JO Sariq	+12 V	20	Qizil	+5 V

Odatdagi elektr ta’minot blokida 6.6-rasmdagi, pereferik qurilmalar uchun 2 ta elektr ta’minot ulanish joylari, disk yurituvchilar 2 ta ulanish joylari, bitta yordamchi va 12 V kuchlanish beruvchi bir ulanish joyi bo‘ladi.
6.7- jadval. Qattiq disklarni va boshqa qurilmalarni ulash uchun elektr ta’minlash ulanish joyi.

Kontakt	Simning rangi	Signal
1	Sariq	+12 V
2 3 4	Qora Qora Qizil	Yer Yer +5 V

Ozuqa blokini tanlayotganingizda uning maksimal quvvatiga emas, balki nominal quvvatiga e’tibor qaratishingiz kerak. Chunki ozuqa bloki nominalga teng bo‘lgan quvvatni barqaror ravishda uzoq vaqt zo‘riqmay hosil qilib berishi mumkin. Shuni ham e’tiborga olish kerakki, ona plataga ulangan qurilmalar ozuqa blokining bitta yoki bir nechta alohida kanallaridan tok iste’mol qiladi. Ozuqa bloki mana shunday kanallarda har xil kuchlanishda tok hosil qilib beradi. Blokning asosiy qismi +12V kuchlanishli kanallar uchun ishlaydi. Mana shunday kanallarga protsessor, videokarta, vinchester va shu kabi asosiy komponentlar ulanadi. Shuning uchun, ozuqa blokida +12V kuchlanish hosil qilib bera oladigan kanallarning soni va umumiy quvvati ko‘proq bo‘lgani yaxshi.

Bugungi kunda oddiy uy yoki ofis kompyuterlariga o‘rtacha 400-500W quvvatli ozuqa bloklari zarur. Uy sharoitida yuqori grafikali o‘yinlarni o‘ynash uchun esa 450-550W quvvatli ozuqa bloki kerak bo‘ladi. Ba’zi kompyuterlarda ikkitadan videokarta bo‘lib, ular professional geymerlar yoki grafikada ishlovchi mutaxassislar uchun mo‘ljallangan. Bunday kompyuterlarga 600-700W quvvatli ozuqa bloklarini o‘rnatish kerak.
Ozuqa bloklarining turlari
Liniya simlarining ulanish usullariga ko‘ra ozuqa bloklari uch turga bo‘linadi:
1) Standart ozuqa bloklari. Bu oddiy va arzon ozuqa bloki bo‘lib, barcha kabellar u bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulangan. Ya’ni, agar biror sabab bilan ozuqa blokini korpusdan yechib olsak, u bilan birga kabellar ham qo‘shilib chiqadi. Kabellarning to‘g‘ridan-to‘gri blokka ulanishi quvvat yo‘qotishlarining oldini oladi. Chunki, bilamizki, ikkita sim ulanganda, ulanish joyida kuchlanish kamayadi. Standart ozuqa bloklarida ana shunday ulanishlar bo‘lmaydi. Kamchiligi esa, kabellar tizim blokida chuvalashib ketadi, tartibsizlik hosil bo‘ladi. Bu esa havo aylanishiga xalaqit beradi.
2) Modulli ozuqa bloklari. Bunday bloklarda kabellar u bilan maxsus standart razyomlar orqali ulanadi. Ya’ni, kabellar alohida, blok alohida ajraladi. Bunday ozuqa blokidan foydalanilganida keraksiz kabellar kamayadi. Chunki, standart ozuqa bloklaridan chiqadigan hamma kabellar bir vaqtda ishlayvermaydi. Modulli bloklarning kamchiligi – kabellar blok bilan razyom orqali ulangani uchun, quvvatning bir qismi yo‘qotiladi.

3) Gibrid ozuqa bloklari. O‘z nomi bilan aytib turibdiki, u gibrid, ya’ni, unda standart va modulli ozuqa bloklarining foydali jihatlari jamlangan. Gibrid ozuqa bloklarida eng kerakli kabellar unga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulangan, qo‘shimcha, keyinchalik ulanishi mumkin bo‘lgan kabellar esa razyom orqali ulanishi mumkin.

SISTEMA BLOKI: sistema bloki quyidagilarni o'z ichiga oladi: 1. Ona PLata(MB-Mother Board). 2.Mikroprotsessor(CPU-Central Protsessor Unit). 3.Operativ(tezkor) xotira (RAM-Random Access Memory). 4.Qattiq disk(doimiy xotira) (HDD- Hard Disk Drive). 5. Videoxotira(Videokarta)(VGA-Video Graphic Adapter). 6 Blok Pitaniya (ATX). 7. Diskovot (DVD-RW, Floppy)....Qani Kettik: Qachonki kompyuterni yoqganimizda Blok pitaniyadan Motherboardga va HDD ga hamda Kuller(vintilyator)ga 12,5,3 voltli toklar keladi. Motherboardga kelgan tok yordamida Mikroprotsessor shu Motherboardning registorida(o'zini xotirasida) joylashgan BIOS dasturiga boradi va uni buyruqlarini bajara boshlaydi. BIOS asosan qurilmalarni tekshirish uchun ishlatiladi. Qurilmalar ishga soz xolatda ekanligini bilgach, Microprotsessor CMOS xotiradagi Qattiq diskni Operatsion tizim yuklanuvchi fayli BOOT.exe joylashgan sektoriga ko'rsatkich orqali qattiq diskga yetib boradi va operatsion tizimni ishga tushiradi.

Savol va topshiriqlar

1. 
   Elektr ta’minlash bloki vazifasini ayting
   
2. 
   Elektr ta’minlash blokining sifat ko’rsatkichlarini ayting
   
3. 
   Elektr ta’minlash blokining kirish va chiqish kuchlanishi qancha?
   
4. 
   Elektr ta’minlash blokining qanday turlarini bilasiz?
   

Elektr ta’minlash blokini tizimli blokka o’rnatish jarayoni
Ishni bajarish tartibi
1. ___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. ___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


12-Mavzu: Amaliy ish: Kompyuter qismlarining quv-vat sarfini hisoblash. Elektr ta’minotini shaxsiy kompyuterga o‘rnatish.
Reja

1. 
   UPS haqida tushincha
   
2. 
   UPS asosiy funksiyalari
   
3. 
   UPS turlari
   

Kompyuter nima uchun kerak? Axborot yaratish va saqlash uchun. Axborot yaratishga yaratdingiz-u, lekin u o‘chib ketsa, kompyuterdan nima naf!? UPS qurilmasi ana shunday noxushliklarning oldini olish uchun ishlatiladi.

Keling, gapni bir boshdan boshlaylik. Tasavvur qiling, siz Word da matn teryapsiz. Ishga berilib ketib, ora-orada saqlab turishni unutib qo‘ydingiz. Tergan matningiz ikki betcha bo‘lib qolganida birdan tok ketib qoldi... Kompyuter o‘chib qolgani-ku, mayliga, lekin kompyuter bilan birga undagi sizning ikki betli matningiz ham o‘chib ketadi.

Maslahat. Matn terayotganingizda, jadvalda ishlayotganingizda yoki grafik dasturda rasm tahrir qilayotganingizda ora-orada Ctrl+S ni bosib, kelgan joyingizgacha bo‘lgan barcha ma’lumotni vinchesterga saqlab qo‘ying.

Ikkinchi holat. Internetdan hajmi ancha katta bo‘lgan, deylik 100 Mb miqdordagi ma’lumotni yuklayapsiz. Yuklab olish yarmiga keldi. Birdan tok ketdi. Nima bo‘ladi? Kompyuter o‘chadi va yuklash qoq o‘rtasida to‘xtab qoladi. Tok kelganidan keyin esa yuklashni yana qaytadan boshlashingiz kerak bo‘ladi.

Maslahat. Internetdan ma’lumotlarni RAM ga emas, to‘g‘ridan-tog‘ri vinchesterga saqlab boradigan brauzerni tanlang. Shunda, uzilish ro‘y berib qolsa, keyingi safar yuklashni kelgan joyingizdan davom ettiraverasiz. Masalan, Opera brauzeri shunday qila oladi.

Ana shunday holatlarda jonimizga oro kiruvchi qurilma UPS – barqaror ozuqa manbai (BOM) bo‘ladi. Bu qurilma kompyuter olamida aynan UPS deb mashhur bo‘lgani uchun, biz ham shunday ataymiz.

UPS ning uchta asosiy funksiyasi bor:

1) Uzluksiz elektr ta’minotini saqlab berish;

2) Ozuqa blokiga keladigan kuchlanishni filtrlash;

3) Kuchlanishning qiymatini barqaror ushlab turish.

Xo‘sh, bu funksiyalardan qanday holatlarda foydalanamiz? UPSning ahamiyatini baholash uchun avvalo unga qaysi hollarda muhtoj bo‘lishimizni bilib olaylik. Buning uchun elektr energiyasi ta’minotida qanday o‘zgarishlar bo‘lishi mumkinligini ko‘rib chiqamiz:

* Tokning umuman yo‘q bo‘lib qolishi;

* Kuchlanish shaklining buzilib, o‘zgarib ketishi;

* Kuchlanishning nominal qiymatdan ortib ketishi (U>220 V);

* Kuchlanishning nominal qiymatdan kamayib ketishi (U<220 V);

* Elektrmagnit va radiochastotalarning halaqiti;

* Yuqori voltli impulslarning kelib qolishi;

* Yuqori chastotali impulslarning kelishi va hokazo.

Mana shu o‘zgarishlarning kompyuterga ta’sirini bartaraf etishda UPSdan foydalanamiz. Lekin, bozordagi hamma UPSlar ham birdek foydali emas. Bugungi kunda do‘konlarda sotilayotgan UPS qurilmalarini uchta sinfga ajratish mumkin.


Passiv UPS (Standby UPS, Off-line UPS yoki Back UPS deyiladi). Bular UPSlarning eng oddiy va eng arzon xili bo‘lib, ko‘pchilik o‘z uyiga mana shunday turdagi qurilmalarni xarid qiladi. Bunday UPSlar kuchlanishni barqarorlashtirib bermaydi, ya’ni, u tarmoqdan qanday tokni qabul qilib olsa, xuddi shunday amplituda va chastotali tokni ozuqa blokiga uzatib beradi. Normal rejimda o‘zgaruvchan kuchlanishni passiv elementlar yordamida filtrlaydi. Masalan, agar tarmoqdagi kuchlanish 180 V dan pasayib ketsa, UPS akkumulyator rejimida ishlashni boshlaydi. Demak, UPSning ichida 5-10 daqiqaga yetadigan tokni yig‘ishga mo‘ljallangan akkumulyatori bo‘ladi.
Chiziqli-interaktiv UPS (Line-interactive UPS yoki Smart UPS deyiladi). Bunday turdagi UPSlar tarmoq bilan «hamkorlikda» ishlaydi. Narxi passiv UPSnikidan yuqori, lekin ofis sharoiti uchun eng keng tarqalgan xilidir. Chiziqli-interaktiv UPS avtotransformator (buster) yordamida o‘zgaruvchan kuchlanishni uning miqdoriga qarab barqarorlashtirib turadi. Masalan, agar tarmoqdagi kuchlanish 220 V bo‘lsa, UPS ozuqa blokiga 220 V kuchlanishni uzatib beradi, tarmoqda 210 V bo‘lsa o‘zuqa blokiga 210 V uzatadi. Agar tarmoqdagi kuchlanish 200 V gacha tushib ketsa, kuchlanishni 20 V ga kuchaytirib, ozuqa blokiga 220 V kuchlanishni yetkazib beradi. Bunday UPSlar keng diapazonda o‘zgaradigan kuchlanishli tarmoqlarda ishlay olishi mumkin. Tashqi tarmoqda tok ketib qolsa, qo‘shimcha batareyalari bo‘lganligi uchun u ozuqa blokiga uzilishsiz 1-1,5 soatcha tok yetkazib berishi mumkin.
Sanoat UPSlari (On-line UPS yoki Double conversion UPS deyiladi). Bunday UPSlar maksimal darajadagi himoya vositasi bo‘la oladi. U kuchlanishni ketma-ket ikki marta o‘zgartiradi. Ya’ni, tarmoqdan kelayotgan o‘zgarivchan kuchlanishni 100% o‘zgarmas kuchlanishga aylantiradi. Bunda tashqi tarmoqdan kelishi mumkin bo‘lgan barcha buzilish va halaqitlar yo‘qoladi. Keyin esa o‘zgarmas kuchlanishni qaytadan o‘zgaruvchan kuchlanishga aylantiradi va ozuqa blokiga uzatib yuboradi. Bunday UPS lar eng qimmat hisoblanadi, hajmi ham katta bo‘ladi.
…Yuqoridagi ma’lumotlarga tayanib, UPS xarid qildingiz, deylik. Endi undan foydalanish qoidalarini o‘rganaylik. Chunki, har bir texnik qurilmada bo‘lgani kabi, UPSlardan ham unumli foydalanishning o‘z tartib-taomillari mavjud. Xarid qilingan UPS sizga uzoq vaqt davomida xizmat qilishi uchun quyidagi qoidalarga amal qiling.
1) UPSning texnik pasportini va foydalanish yo‘riqnomasini diqqat bilan o‘qib chiqing.
2) UPSdan foydalanishga kirishishdan oldin uni u keyinchalik ishlatiladigan joyga, masalan xonaga olib kirib 3-5 soatga shundayligicha qoyib qo‘ying. Chunki u mana shu vaqt ichida xona haroratiga moslashib oladi: agar UPS sovuqdan olib kirilgan bo‘lsa u «isinib» oladi, issiqdan olib kirilgan bo‘lsa biroz «salqinlab» oladi. Bundan maqsad – u ishlayotgan paytda uning harorati juda katta qiymatga o‘zgarmasligi kerak. Yaxshisi, ishlashidan oldin o‘zgarib olaversin.
3) Yangi UPSni kompyuterga ulashdan oldin uning akkumulyator batareyalarini to‘liq zaryadlab oling. Chunki har qanday yangi elektron qurilmaning akkumulyatori zaryadlanmagan, bo‘sh bo‘ladi. Agar UPSdan uni zaryadlab olmay turib foydalanishni boshlasangiz, u o‘zining filtrlash, to‘g‘rilash va barqarorlashtirish funksiyalarini to‘laqonli bajara olmaydi. Foydalanish yo‘riqnomasini o‘qigan holda, uni 12-14 soat zaryadlashga qo‘yib qo‘ying.
4) Ish stolidagi dinamiklar, printer, skaner, kserokopiya kabi qurilmalarni elektr toki tarmog‘iga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulang, UPS orqali emas. Chunki bunday qurilmalar ko‘p tok iste’mol qilgani uchun zarur hollarda UPS barcha qurilmalarga yetarli tok yetkazib berolmay qolishi mumkin. Demak, UPSni faqat eng kerakli qurilmaga ulash kerak. Masalan, tizim bloki, serverlar, hab, svich, marshrutizator, tashqi modemlar, strimer, diskovod kabilarga.
5) UPSga haddan tashqari ko‘p yuk tushirmang. Ya’ni, UPSning quvvati unga ulanadigan qurilmalarning yig‘indi quvvatidan katta bo‘lishi kerak. Agar fizika darsida vatt bilan volt-amperning farqini bilib olgan bo‘lsangiz, bu ish sizga qiyinchilik tug‘dirmaydi.
6) Yerga ulash, yani «zazemleniya» qilishga harakat qiling. Agar UPS yerga ulanmasa, samaradorligi kamayib ketadi.
7) UPSdan foydalanish qoidalariga qat’iy amal qiling: UPS o‘zining texnik xarakteristikasida yozilgan sharoitlardagina ishlatilishi mumkin. Undan 0OC dan past va 40OC dan yuqori haroratli joyda foydalanib bo‘lmaydi.
8) UPS dan namligi yuqori joyda foydalanish mumkin emas.
Shuni ham unutmangki, UPS tashqi elektr tarmog‘idan uzib qo‘yilgan bo‘lsa ham, akkumulyatorining qisqichlarida hayot uchun xavfli bo‘gan 220 V kuchlanishli tok mavjud bo‘ladi.
UPS haqida aytmoqchi bo‘lganlarimiz – shular. Bu qurilma kompyuteringiz umrini uzaytirib, asablaringizni ancha asrashi tayin.
Savol va topshiriqlar

1. 
   Elektr tarmoqdagi tok xususiyatlarini ayting
   
2. 
   Doimiy tok bilan taminlovchi qurilma nima?
   
3. 
   UPS turlarini ayting
   
4. 
   UPS funksiyasini ayting
   

13-Kompyuterni yig‘ish tartibi. Komponentlarni o‘rnatish qoidalari

Reja:
1. Shaxsiy kompyuterni yig'ish
2. Protsessor, RAM va sovutish tizimini o'rnatish