Internet tariyxi Dúnyada kóplegen kompyuter tarmaqları (KT) islep turıptı. Bulardan geyparaları menen tanısamız. 1957 jıl ARPA (Advanced Research Projects Agency) shólkemi tuzildi. 1960 - jıllar aqırında DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency), 1969 jılda (AQSHning Qorǵaw ministrligi tárepinen sho`lkemlestirilgen eń eski KTlari esaplanadı ) ARPANet (Advanced Research Projects Agency Network) tájiriybe tarmaǵın shólkemlestiriw haqqında qarar qabılladı. Dáslepki ret TARMAQ 1972 jılda kórsetildi. Ol 40 kompyuterden ibarat bolıp, tiykarǵı dúzılıw principi tarmaqdag`i barlıq kompyuterlerdiń teń huquqli bolıwı edi.
1983 jılda - Internet dúzildi. Internet-informaciyalar menen ǵárezsiz almaslaw imkaniyatın jarattı. Internet (International Network - xalıq aralıq kompyuter TARMOQ) dúnyanı qamtıp alǵan global kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı. 1990 jıllar ortalarında Internet biznes islew ushın qollanila basladı. Biraq, buǵan baylanıslı túrli máseleler bar edi. Internettiń statistikalıq maǵlıwmatları tómendegishe:
1981 jil – Internet ge 213 kompyuter jalǵanǵan ;
1983 jil – Internet ge 562 kompyuter jalǵanǵan ;
1986 jil – 5089 kompyuter jalǵanǵan ;
1992 jil – 0727000 kompyuter jalǵanǵan ;
1995 jil – 20 - 40 million kompyuter birlesdi.
Házirgi kúnde Internet dúnyanıń 150 den artıq mámleketlerinde 100 milionlab abonentlerge iye. Hár ayda tarmaq muǵdarı 7-10% ge artıp baratir. Internet dúnyadaǵı hár qıylı maǵlıwmatlarǵa tiyisli informaciya tarmaqları ortasındaǵı óz-ara baylanıstı ámelge asırıwshı yadronı quraydı.
Internet qashanlardir tek izertlew hám oqıw gruppalarinag`ana xızmet etken bolsa, házirgi ku`nga kelip, ol islep shıǵarıw ortaliqlari arasında keń tarqalıp atır. Kompaniyalardı internet tarmaǵınıń operativligi, arzan, keń ko`lemdegi baylanıs, sheriklik jumıslarındaǵı qolaylıq, hámmeniń islewi ushın múmkinshilik jaratıwshı programma hám de maǵlıwmatlardıń kem ushraytuǵın bazası ekenligi ózine tartıp atır. Arzan xızmet baxası ornına paydalanıwshılar AQSH, Kanada, Avstraliya hám basqa kóplegen Evropa mámleketleriniń kommerciya yamasa kommerciyalıq bolmaǵan informaciya xızmetlerine jol tabadılar. Internet dıń erkin kiritiletuǵın arxivınan insaniyat iskerliginiń barlıq iskerlik tarawıların óz ishine alatuǵın informaciyalardı, jańa ilimiy jańalıqlardan tartıp, tap erten`gi ku`ngi hawa rayı maǵlıwmatına shekem bilip alıw múmkin.
HTML de jazılǵan web bet ádetde brauzer dep atalıwshi arnawlı programma járdeminde qurıladı. Bul sózdiń ózbekshege tuwrıdan - tuwrı awdarması «sharxlovchi programma» ma`nisin beredi. Brauzerdiń tiykarǵı waziypası paydalanıwshı talabına muwapıq mánzildi internetten tabıw hám qıyınshılıqsız onı súwretlew bolıp tabıladı. Aldınǵa brauzer HTML tilinde jazılǵan «instruksiyani» analiz etedi jáne bul instruksiya járdeminde Web bette ámeldegi bolǵan informaciyanı su`wretleydi.
Házirgi kúnde eń kóp isletiletuǵın 2 Web brauzer bar bolıp, Web bet islewshiler bul brauzerlerdiń qásiyetlerin itibarǵa alıwları kerek. Bular “Netscape Sortıgator” hám “Microsoft Internet Explorer” (IE) brauzerleri bolıp tabıladı. Tiykarınan brauzerler júdá kóp, lekin olar dúnyada isletilip atırǵan brauzerlerdiń bar - jog'i 1% ni quraydı. Qalǵan 75% ni IE, 24% ni bolsa ”Netscape Sortıgator” iyeleydi. Sonday eken kópshilik jaǵdaylarda sol 2 brauzer haqqında sóz júritiledi.
Gipermu`ra`ja`t pútkil dunya órmekshi tóri hújjetiniń URL dep atalıwshi adresin qıdırıwda isletiledi. Biz bilgenimizdey Web bettiń tiykarǵı mánisi informaciyanı súwretlew jáne onı hár bir paydalanıwshı ushın ashıp beriw bolıp tabıladı. Bunda bir qansha funksional shekleniwler ámeldegi, yaǵnıy biz aldınan Web betti ko'riwshinin` kompyuteri qanday, monıtorınıń múmkinshiligi qanday hám kóriw aynasınıń qanday ólshemde ornatılǵanlıǵın bilmeymiz. Biz hátte paydalanıwshınıń qanday operatsion ortalıqta islep atirǵanın da bilmeymiz. Web bet bolsa INTEL mashinada da Makentoshda da birdey kóriniste bolıwı kerek. Paydalanıwshı óz operatsion ortalıǵında qanday jazıw shriftler ornatlıǵi yamasa onıń videokartasi qansha reńni kótere alıwı da málim emes.
Internettiń eń málim hám keń tarqalǵan bólegi bul WWW (World Wide Web) dep atalıwshi to'r bolıp tabıladı. Bul tor Web saytlar hám bólek Web betlerden shólkemlesken. Web betler bolsa HTML tili járdeminde jaratıladı.
