Хромофор гурухи тутган органик моддаларнинг уб спектрлари

Ионланиш ва диссоциацияланиш. Спектр олиш
шароитлари
Органик моддаларнинг масс-спектроскопия усули 1950-йилларнинг ўрталарида бунёдга келиб, унинг кенг миқёсда ривожланиши 1960 йилдан бошланди.
Масс-спектроскопияни спектроскопик усулларнинг бири деб қаралади, аммо бундай қараш қисман хато ҳисобланади. Оптик спектроскопияда нурланишдан кейин модда молекуласи бошлангич ҳолатга ўзгармасдан қайтади, аммо масс-спектроскопияда молекула қўзғалади, ионланади ва молекуляр ион парчаланади ва бу парчаланган ионлардан бошлангич молекула ҳосил қилиш мумкин эмас. Шундай қилиб, масс-спектрни ҳосил бўлишга сабабчи бўлган бир қанча ҳодисаларнинг йиғиндисини молекуланинг бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтиш ҳодисаси деб қараш нотўғри ҳисобланади.
Macс-спектрометрия усулининг бошқа усуллардан устунликларидан бири, бу усул ёрдамида намунанинг миқдори пикограммлар (10~¹² г) бўлганда ҳам ўрганиш мумкинлигидадир, бу эса жуда оз миқдордаги биологик фаол моддаларнинг таркибини аниқлашда катта ёрдам беради. Бу миқдордаги моддаларни бошқа физикавий усуллар ёрдамида ўрганиш анча қийинчилик туғдиради. Буни тасдиқлаш мақсадида адабиётлардан маълум бўлган шундай бир мисолни баён этиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
1968 йилда "Химия ва ҳаёт" ойномасида жуда бир қизиқарли мақола босиб чиқарилади. 1963-64 йилларда бир гурух олимлар Колумбия чангалзорларига экспедиция уюштириб, у ердан 2500 дона кокои номли майда қора бақачаларни йиғиб оладилар ва махсус ишловлар олиб бориб уларнинг терисидан тахминан 30 мг заҳарли модда-батрахотоксин ажратиб оладилар. Бу модда оқсил тузилишга эга бўлмаган заҳарли моддалар ичида энг кучлиси ҳисобланар экан. Бу заҳарнинг тузилиши тўғрисидаги энг бошланғич маълумот миқдори жуда оз бўлса ҳам масс-спектроскопия ёрдамида олинди.
Агар масс-спектрометр электрон ҳисоблаш машинаси (ЭҲМ) билан жиҳозланган бўлса жуда ҳам оз миқдордаги доривор моддаларни аниқлаш мумкин (масалан, гормонал препаратларни аниқлаш миқдори 200-300 пикограмм).
Кучли электронлар оқими молекуланинг электрон қавати билан таъсирлашиб молекуланинг электрон қўзғалган ҳолати рўй беради ва у қуйидаги формула билан ифодаланади:

h -Планк доимийси
Е -қўзғалган ҳолат энергияси

Оддий масс-спектрометрияда Е15 эВ, 410~⁷ сек.га тенг.