Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

7-§.  Xalqaro  huquqning  maxsus  manbalari
Xalqaro  tashkilotlar  qarorlari  —  xalqaro  huquq  manbai.
Hozirgi  zam on  xalqaro  tashkilotlari sonining ortib  borishi,  ularning 
nufuzi  va  xilma-xilligi  xalqaro-huquqiy  ijodkorlik jarayonida  ishtiroki- 
dagi vazifalarining ham xilma-xilligini belgilaydi.  Xalqaro tashkilotlarning 
huquq  normalarini  yaratish  huquqi  ularni  tuzgan  davlatlar  tom onidan 
belgilab  qo'yiladi  va  bu  haqda  xalqaro  tashkilot  ta ’sis  hujjatida  qayd 
etiladi.  Unda xalqaro tashkilot vakolatlarining umumiy ko'lami va  uning 
yuridik  norm alar  yaratish  b o ‘yicha  huquqlari  aniq  bayon  etiladi.
Ko‘p tom onlam a xalqaro tashkilotlar asosan  o 'z  vakolatiga  kiruvchi 
masalalar  bo'yicha  xalqaro  shartnom alar tayyorlash  va  qabul  qilishi  bi­
lan  ajralib  turadi.  Bunday  hollarda  xalqaro  tashkilot  doimiy  ravishda 
shartnom a  Ioyihalarini  tayyorlash  uchun  zarur  tashkiliy  asoslarga  ega 
bo'ladi.  Bunda  xalqaro  shartnom a  ham,  uni  qabul  qilish  jarayoni  ham 
to'g'ridan  to'g'ri  m uzokaralar davomida yoki  xalqaro  konferensiyalarda 
tasdiqlanadigan  shartnom alardan  ko'p  farq  qilmaydi.
Xalqaro  tashkilotlarga  a ’zo  davlatlar vakillari  o'rtasidagi  m untazam  
aloqalar tufayli tashkilotda  u  yoki  bu  sohada  mavjud  ehtiyojlar va  yangi 
shakllar  yaratish  zarurati  zudlik  bilan  aniqlab  olinadi.  Shuning  uchun 
xalqaro  tashkilot  doirasida  yangi  xalqaro-huquqiy  norm alar tayyorlash- 
ni  tashkillashtirish  qulayroq  va  ularni  mazmun-mohiyati  bo'yicha dara- 
jalab  chiqish  ancha  osondir.  Masalan,  davlat  yoki  bir  guruh  davlatlar 
xalqaro  shartnom a  (yuridik  kuchga  ega  normalardan  iborat)  qabul  qi­
lishni  yoki  umumiy  fikrlarini  siyosiy  normalardan  tashkil  topgan  dek- 
laratsiyalarda  yoxud  bayonotlarda  bildirishni  ham  taklif  qilishi  m um ­
kin.
Hozirgi  zamon  xalqaro  shartnomalari  nafaqat  yuridik  soha,  balki 
siyosiy,  iqtisodiy,  harbiy,  transport,  aloqa,  sog'liqni  saqlash  kabi  max­
sus  sohalar  bo'yicha  ham   yuksak  malakali  bilimga  ega  bo'lishni  talab 
qiladi  va  aynan  xalqaro  tashkilotlar  doirasida  yuqori  saviyali  ekspert- 
lardan  foydalanishni  ta ’minlash  imkoniyati  nisbatan  kengroqdir.  Bu 
ayniqsa  maxsus  m asalalar  bo'yicha  tuzilgan  xalqaro  tashkilotlar  va 
BMTning  ixtisoslashtirilgan  muassasalariga ko'proq taalluqlidir.  Haqiqa­
tan  ham ,  bugungi  kunda  alohida  sohalar  bo'yicha  hamkorlikni  yo'lga 
qo'yishda  ularning  aham iyati  beqiyosdir.  Xalqaro  m ehnat  tashkiloti 
(XMT),  Birlashgan  M illatlar  Tashkilotining  ta ’lim,  fan  va  madaniyat 
ishlari  bo'yicha  maxsus  tashkiloti  —  YUNESKO,  Xalqaro  fuqaro  avi- 
atsiyasi  tashkiloti,  Butun  jah o n   pochta  ittifoqi,  Butun  jahon  sog'liqni
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

saqlash  tashkiloti  va  boshqalar maxsus  ekspertiza va  huquqiy  qarorlarni 
amalda  birlashtirgan  holda  faoliyat  ko‘rsatayotgani  bilan  ajralib  turadi.
Transport,  aloqa,  sog'liqni  saqlash  kabi  sohalarda  band  bo'lgan 
ko'pchilik tashkilotlar huquqiy emas,  balki  m a’muriy va  texnik  norm a­
lardan  tashkil  topgan  reglamentlar  qabul  qiladi  va  shu  yo'l  bilan  ichki 
davlat  huquqiga  bevosita  ta ’sir  ko'rsatadi.
Ayrim xalqaro  tashkilotlarda shartnomalami qabul qilishning alohida 
tartibi  mavjud.  Misol  uchun  XMT  konferensiyasida  qabul  qilingan  kon- 
vensiyalar  uzil-kesil  tasdiqlash  uchun  tegishli  hukumatlaiga  yuboriladi.
8