Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

Ko‘p  fuqarolik.  Fuqarolik  to'g'risidagi  milliy  qonunlar  o'rtasidagi 
farqlar ta ’sir  kuchi  o'laroq,  inson  tug'ilishi  bilanoq  ikki  va  undan  ortiq 
davlatning  fuqaroligiga ega  bo'lishi  mumkin.  AQSH  hududida tug'ilgan 
Rossiya  fuqarolarining  farzandlari  har  ikki  davlat  fuqaroligi  huquqiga 
egadir.
Ikki  davlat  fuqaroligiga  ega  bo'lgan  shaxs  — 
bipatrid,  bir  necha 
fuqarolikka  ega  shaxs  esa  — 
multipatrid deb  ataladi.
U m um e’tirof etilgan  normaga  muvofiq,  bir necha davlat  fuqaroligi­
ga  ega  bo'lgan  shaxs  ana  shu  davlatlarning  har  biri  tom onidan  faqat 
mazkur davlatning  fuqaroligiga  ega deb  qaraladi  (1930-yildagi  Fuqaro­
lik  to'g'risidagi  qonunlar  kolliziyasiga  doir  ayrim  masalalar  haqidagi 
Gaaga konvensiyasining 3-moddasi).  Buning mazmuni shuki,  agar shaxs 
o'zi  fuqarosi bo'lgan davlatlardan birining hududida bo'lib tursa,  boshqa 
davlatlar  unga  diplom atik  himoya  ko'magini  ko'rsatish  huquqiga  ega 
emas  (o'sha  Konvensiyaning  4-moddasi).
Uchinchi  bir davlat,  ya’ni  o'zi  fuqarosi  bo'lm agan  davlat  hududida 
bo'lib  turgan  bir  necha  fuqarolikka  ega  shaxsga  faqat  bitta  fuqaroligi 
bor  deb  qaraladi.  Bunda  uchinchi  davlat  samarali  fuqarolik  qoidasini 
qo'llaydi,  ya’ni  shaxsning  o'zi  muqim  yashab  turgan  davlat  fuqarosi 
ekani  e ’tiborga  olinadi.  Agar buni  aniqlash  qiyin  bo'lsa,  u  holda  shaxs 
nisbatan  ko'proq  bog'liq  hisoblangan  davlat  fuqaroligi  tan  olinadi  (5- 
modda).
Bipatridlar uchun harbiy majburiyat  muammosining hal etilishi katta 
ahamiyatga egadir.  1930-yildagi  Ikki  fuqarolik bilan bog'liq ayrim holat- 
larda  harbiy majburiyat  to'g'risidagi  Gaaga  protokoli  xuddi  shu  masala- 
ga  bag'ishlangan.  1963-yiIdagi  K o'p  fuqarolikni  cheklash  va  ko'p  fu­
qarolik  hollarida  harbiy  majburiyat  to'g'risidagi  Yevropa  konvensiyasi- 
da  ham  mazkur  mavzuga  taalluqli  qoidalar  mavjud.  Doimiy  yashab 
turilgan yoki samarali  aloqasi bo'lgan davlatdagina harbiy xizmatni o'tash 
majburiydir.
Rossiya  Konstitutsiyasida  belgilanishicha,  Rossiya  fuqarosi  «federal 
qonun  yoki  Rossiya  Federatsiyasi  xalqaro  shartnomasiga  muvofiq,  chet 
el  davlati fuqaroligiga  (ikki fuqarolikka)  ega bo'lishi  mumkin»  (62-m od- 
daning  1-qismi).  Rossiya  fuqarosining  chet  el  fuqaroligiga  egaligi,  si-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yosiy  huquqlardagi  ayrim  cheklashlarni  hisobga  olmaganda,  uning  hu­
quq  va  majburiyatlariga  daxl  qilmaydi.
Rossiya  Federatsiyasi  ikki  fuqarolikni  tartibga  solish  yuzasidan  ya­
qin  va  uzoq  xorij  mamlakatlari  bilan  bir  nechta  bitim lar  imzolagan 
bo‘lib,  ushbu hujjatlarga harbiy majburiyatni  bajarish tartibi to'g'risidagi 
bitimlar  ilova  qilingan.
Fuqarolik  to'g'risidagi  qonunga  muvofiq,  O'zbekiston  Respublika- 
sida  yakka  fuqarolik  joriy  qilingan.  O'zbekiston  Respublikasi  fuqarosi 
bo'lgan shaxsning biron-bir davlat  fuqaroligiga  mansubligi tan olinmaydi. 
Bu  1930-yilgi  Gaaga  konvensiyasida  m ustahkamlangan  ikki  fuqarolikni 
tan  olmaslik  xalqaro  prinsipiga  ham  to'liq  mos  keladi.