Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

6-§.  Individ  —  xalqaro  huquq  subyekti
Xalqaro  huquq  bo'yicha  adabiyotlarda  individning  ham  cheklangan 
xalqaro-huquqiy  layoqatga  ega  ekani  xususida  fikrlar  mavjud.  Bunda 
ushbu  nazariya  tarafdorlari,  awalam bor,  xalqaro  huquq  individ  uchun 
bevosita huquq va majburiyatlar tug'dirishiga e ’tibomi qaratadilar.  Darha- 
qiqat, bu  fikrlarda asos bor.  Chunki  xalqaro huquqda qaroqchilik, genot- 
sid,  aparteid  singari  bir qator jinoyatlar  m a’lumki,  Xalqaro jinoyat  sudi 
yoki  maxsus tuzilgan  xalqaro jinoyat  tribunali  vositasida  individ  ustidan 
xalqaro jinoyat  odil  sudlovini  amalga  oshirish  chog'ida  mazkur jinoyat- 
lai^ga  to'g'ridan  to'g'ri  xalqaro jinoyat  sifatida  qaralishi  mumkin.
Xalqaro  huquqda  ayrim  harakatlar  bo'yicha  shunday qoidalar  ham 
borki,  unga  ko'ra  muayyan harakatni sodir etganida  individ  nafaqat  o'zi 
fuqarosi  bo'lgan  davlat,  balki  boshqa  m anfaatdor  davlatlarning  ham 
yurisdiksiyasi  hisoblanadi.  Bunday  qoida  shaxs  fuqaro  aviatsiyasi  faoli­
yatiga  noqonuniy  aralashish  aktini  sodir  etgan  taqdirda  amal  qilishi 
mumkin.
Yana  bir  misol  tariqasida  insoniyatning  kosmosga  yo'llagan  elchi- 
lari  sifatida  e ’tirof etiladigan  kosmonavtlarning  alohida  maqomini  olish 
mumkin.  Ular kosmik  kema  ichkarisida  ushbu  kema  ro'yxatdan  o'tgan 
davlatning  mutlaq  yurisdiksiyasiga  bo'ysunadilar.  Kemadan  tashqarida, 
shuningdek,  zarur hollarda kema  ichida  ham   kosmonavt  barcha  davlat- 
lardan  ko'm ak  va  homiylik  talab  qilish  huquqiga  ega.
Inson  huquqlari  to'g'risidagi  hujjatlarda  har  qanday  individga  taal­
luqli  huquqiy tartibga solish  xususida yana  bir  m uhim  jihatni  ko'rsatish 
mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Birinchidan,  1950-yildagi  Inson  huquqlari  va  asosiy  erkinliklarini 
himoya  qilish  to'g'risidagi  Yevropa  konvensiyasiga  muvofiq  individga 
davlatlar  va  jam oat  birlashmalari  bilan  tengm a-teng  asosda  Inson  hu­
quqlari  bo'yicha  Yevropa  sudiga  murojaat  etish  huquqi  berilgan.
Ikkinchidan,  1966-yilgi  Fuqarolik  va  siyosiy  huquqlar  to'g'risidagi 
xalqaro  paktning  Fakultativ  protokoli  bo'yicha  individ  Inson  huquqlari 
bo'yicha  qo'm itaga  shikoyat  bilan  murojaat  qilish  huquqiga  ega.
Ammo ushbu holatlarning barchasida individ ega bo'ladigan huquqqa 
davlat  vositachilik  qilishi  shart  va  uning  roziligisiz  bu  huquqlar  amal 
qilmaydi.  Individ  faqatgina  alohida  xalqaro  shartnomada  ko'zda  tu til­
gan  muayyan harakatni amalga oshirishi yoki  amalga oshirmasligi  m um ­
kin.