Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

5-§.  «Xalqaro  huquq  manbalari»  tushunchasi  va  tizimi
Xalqaro  huquq  norm alar  ko'rinishida  mavjuddir.  Har  qanday  xal­
qaro huquq normasining mohiyati  uning subyektlari irodalarining kelishu- 
vi  jarayonida  erishilgan  bitimdan  iboratdir.  Har  xil  holatlarda  xalqaro- 
huquqiy normalarni yaratish jarayoni turlicha kechadi hamda turli shakl- 
larni  oladi.  Xalqaro  huquq  normalarini  yaratishning  ana  shu  shakllari 
xalqaro  huquq  manbalari  deb  ataladi.
Xalqaro  huquq  manbalari  doirasini  belgilashda  aksariyat  huquqshu­
noslar ko'pincha  BMT Xalqaro sudi  statutining 38-moddasiga  murojaat 
qilishadi.  Ushbu  moddaga  muvofiq  nizolarni  xalqaro  huquq  asosida hal 
etar  ekan,  Xalqaro  sud  konvensiyalarni,  xalqaro-huquqiy  odatlarni, 
madaniyatli  millatlar tom onidan  tan  olingan  huquqning  umumiy  prin- 
siplarini qo'llaydi.  Huquqiy normalarni belgilash uchun qo'shimcha vosita 
sifatida sud qarorlari va eng malakali  mutaxassislarning nazariyalari (dok- 
trinalari)  qo'llanilishi  m um kin1.
Keyingi  paytlarda  Xalqaro  sud  statutining  38-moddasi  asosli  tan- 
qidlarga  uchramoqda  va  buning  hayratlanarli  joyi  yo'q.  Chunki  ushbu 
modda Birinchi jahon urushidan so'ng Xalqaro odil sudlov doimiy palatasi 
uchun  yaratilgan  edi.  O 'sha  davrning  normativ  materiallari  esa  ancha- 
gina  qashshoq edi.  Xalqaro  tashkilotlarning soni juda  kam  bo'lgan,  ayni 
chog'da  alohida  olimlarning  asarlari  katta  obro'  qozongandi.
Hozirgi  zamon  xalqaro  huquqi  manbalarining tizimi  quyidagi  uchta 
guruhga jamlangan:
Birinchi  guruh  —  xalqaro  huquqning  universal  manbalari:
Xalqaro  shartnoma;
Xalqaro  odat.
Ikkinchi guruh —  xalqaro huquqning maxsus manbalari, ya’ni xalqaro 
tashkilotlarning  qarorlari.
Uchinchi  guruh  —  xalqaro  huquqning  qo'shim cha  manbalari:
1  Q arang:  B irlashgan  M illa tlar  T ash k ilo ti  U stavi  / /   In so n   h uquqlari  b o 'y ic h a   xalqaro 
sh a rtn o m a la r  /   M as’ul  m u h arrir  A .X .S aidov.  —Т .,  2004.  26-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Huquqning  umumiy  prinsiplari;
Xalqaro  tashkilotlarning  rezolyutsiyalari;
Xalqaro  sud  va  arbitrajlaming  qarorlari.
6