Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

YIGIRMA  OLTINCH I  MAVZU. 
XALQARO  PARLAMENT  H U Q U Q I
1-§.  Parlament  va  tashqi  siyosat
2-§.  Parlament  xalqaro  munosabatlar  tizimida
3-§.  Parlamentlararo  tashkilotlar  —  xalqaro  parlament  huquqi- 
ning  institutsiyaviy  asosi
4 -§ .  Parlamentlararo  hamkorlik  va  Birlashgan  Millatlar  Tashki­
loti
5-§.  Parlamentlararo  Ittifoq  —  dunyo  parlamentlarining  univer­
sal  tashkiloti
6-§ .  Globallashuv va xalqaro parlamentlararo tashkilotlarning rivoj­
lanish  tendensiyalari
l- § .  Parlament  va  tashqi  siyosat
Zamonaviy  davlatlarning  parlamentlari  o'zlarining  a n ’anaviy  vazi­
falarini  bajarish bilan  birga,  faol  xalqaro  faoliyat  ham  olib bormoqdalar. 
Parlam entlar  davlat  rahbarlari,  hukum at,  diplomatik  va  konsullik  xiz- 
matlari  bilan  bir  qatorda,  tashqi  siyosat  organlari  hisoblanadi2.  Ular 
budjet  va  qonun  ijodkorligi  mexanizmlari  orqali  xalqaro  m unosabatlar-
1
  Генов  И.  Международноное  право в современите  международнис отношения.  — 
София,  1985.  С.  61.
2 Лукашук  И.И.
  Внешняя  политика:  Президент  и  парламент  / /   Государство  и 
право.  1996.  №  7.  С.  138—144.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ga  hamda davlatlarning tashqi siyosatiga ta ’sir ko'rsatadilar.  Parlam ent- 
lar  tashqi  aloqalam i  tartibga  solib  turuvchi  qonunlam i  qabul  qiladi. 
Ayrim  hollarda  ular  tashqi  aloqalami  am alga  oshiruvchi  m ansabdor 
shaxslami  lavozimiga  tayinlashda  yaqindan  ishtirok  etadilar.  Masalan, 
davlat va  hukum at  boshlig'i,  vazirlar,  elchilar va xalqaro tashkilotlarda- 
gi vakillar shular jumlasiga kiradi.  Xalqaro  majburiyatlarni  amalga  oshi­
ruvchi  davlat  organlari  ustidan  parlament  nazorati  amalga  oshiriladi. 
Parlam entlar  davlatlar  imzolagan  xalqaro  shartnom alam i  ratifikatsiya 
qiladilar va aynan ratifikatsiyadan keyin ular qonuniy kuchga ega b o'ladi'.
Bularning  hammasi  zamonaviy jamiyat  parlamensiz  yashay  olmas- 
ligini  ko'rsatadi.  D unyo  m am lakatlarining  barchasida  amal  qiluvchi 
konstitutsiyalarda  parlam ent  maqomini  m ustahkamlashga  katta  e ’tibor 
beriladi.  Erkin  va  ochiq  tarzda  saylangan  parlam ent  insoniy  qadr-qim - 
mat  va  fuqarolam ing  farovonlikka  erishuvining  kafolatidir.
Hozirgi  vaqtda  parlamentlarning  tashqi  siyosatni  amalga  oshirish- 
dagi  faolligi  ortib  bormoqda.  Bu  holat,  ayniqsa,  parlam ent  a ’zolari  ish­
tirokida o'tkazilayotgan  xalqaro konferensiyalar sonining oshib borishi- 
da  yaqqol  nam oyon  bo'lm oqda.  Bu  tendensiya  yana  parlam ent  dele- 
gatsiyalarining  xalqaro  tashkilotlar  rahnam oligidagi  harakatlarining 
faollashuvida  ham da  yangi  parlam entlararo  tashkilotlarning  vujudga 
kelishida  ham   namoyon  bo'lmoqda.
Parlam entlar xalqaro  doiradagi  hukum atlararo  tashkilotlarning  vu­
judga  kelishi  ham da  parlam ent  a’zolari  ishtirokidagi  xalqaro  nohuku­
mat  tashkilotlarning  faoliyatida  seziladi  o ‘ringa  ega  bo'lm oqdalar2.
Bu  holat  ham   xalqaro  doiradagi  parlam entlararo  tashkilotlarning 
funksiyalari  va  vakolatlari,  faoliyat  yo'nalishlari  ham da  ular  sonining 
oshib  borayotganini  isbotlaydi.  U lar  bir-birlarini  to'ldiradi,  o'zlariga 
tegishli  vakolatlarga  ega  bo'lgan  holda  o'zlariga  biriktirilgan  sohalarda 
faoliyat  yurgizadilar.
Hozirgi  vaqtga  kelib  milliy  huquqning  mustaqil  sohasi  bo'lgan  par­
lament  huquqi  shakllanib  bo'ldi.