Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

5 -§ .  Xalqaro jinoyat  sudi
1948-yili  B M T ning  B osh Assambleyasi  X alqaro  hu quq  kom issiyasi- 
ga  X alqaro jinoyat  sudini  tashkil  etish  to'g 'risidag i  m asalani  k o 'rib   c h i­
qishni  ta k lif etgan.  Kom issiya  bunday  sud  nizom i  loyihasini  tayyorlash
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

borasidagi ishlarni  1994-yilda nihoyasiga yetkazdi.  1998-yili R im da  BM T 
rahbarligida  vakolatli  shaxslarning  diplom atik  konferensiyasi  «Xalqaro 
jinoyat  sudining  Rim  Statuti»ni  qabul  qildi.  Konferensiya  ishida  160 
dan  ziyod davlat  delegatsiyalari  ishtirok etdi.  S tatutn i qabul  qilish uchun 
120  davlat  ovoz  berdi.
Statutga  muvofiq,  sud  xalqaro ham jam iyatda tashvish  uyg'otayotgan 
eng jiddiy jinoyatlar  uchun  javobgar  shaxslarga  nisbatan  yurisdiksiyaga 
ega  bo'lgan  doim iy  organ  sifatida  ta ’sis  etiladi.  X alqaro  jinoyat  sudi 
davlatlarning jinoyat  sudlari  vazifasini  o'tam ay d i.  U ning  yurisdiksiyasi 
to'ldiruvchi  m azm un  kasb  etadi.
H ar qanday davlat  Statut  ishtirokchisiga aylanar ekan,  bu bilan  uning 
yurisdiksiyasini  tan  olgan  hisoblanadi.
M uayyan  ish  tergovi  davlatning  bayonoti  yoxud  sud  tarkibiga  kiruv­
chi  prokurorning  tashabbusi  asosida  boshlanishi  m um kin.  Sudning  te ­
gishli  palatasi  davlatning  yoxud  tegishli  hollarda  BM T  Xavfsizlik  K en­
gashining  bayonoti  bo 'y ich a  prokurorning  tergovni  boshlash  yoki  ter- 
govni  boshlashdan  voz  kechish  to 'g 'risid ag i  qarorini  k o'rib   chiqishi 
m um kin.
Sud  Statutida jinoyat  huquqining um um iy prinsiplariga bag'ishlangan 
alohida  bo'lim   mavjud.  U nda  quyidagi  prinsiplar  qayd  etilgan:
1)  «Qonunsiz jinoyat  yo'q»;
2)  «Qonunsiz jazo   yo'q»;
3)  Statut  orqaga  qaytish  kuchiga  ega  em as;
4)  Individual jinoiy javobgarlik.
Statutga  «bir  qilmish  uchun   ikki  bor  sud  qilish  m um kin  emas»  d e ­
gan  protsessual  prinsip  ham   kiritilgan.
X alqaro  jinoyat  sudi  tarkibi  18  nafar  sudyadan  iborat.  U lar  Statut 
ishtirokchilari  b o 'lg an   davlatlar  to m onidan  9-yil  m uddatga  saylanadi.
Statut  ishtirokchilari  bo'lg an   davlatlar  X alqaro  jinoyat  sudi  yuris- 
diksiyasiga  tushgan jinoyatlarni  tergov  qilish  va  aybdorlam i  t a ’qib  etish 
borasida sud bilan ham korlik qilishga  majbur.  Davlatlar o 'z milliy qonun- 
chiliklarida  Xalqaro  jinoyat  sudi  bilan  ham korlikning  tegishli  shakllari 
k o'zda  tutilishini  t a ’m inlaydilar.
O zodlikdan  m ahrum   etish  bilan  bog'liq  jazo  sudlanganlam i  qabul 
qilish  uchun  tayyorligini  bildirgan  davlatlar  ro'yxatidan  X alqaro jinoyat 
sudi  belgilab  bergan  davlatda  o 'taladi.