Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

Xalqaro  iqtisodiy huquq  xalqaro  huquqning  alohida  tarm og'i  bo'lib, 
uning prinsiplari va normalari davlatlararo iqtisodiy munosabatlarni tar­
tibga solishga  xizmat  qiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Xalqaro  sohaning  aksariyat  huquqshunoslari  xalqaro  iqtisodiy  h u­
quq  hozirgi  xalqaro  huquqning  mustaqil  tarm og'i  bo'lib  xalqaro  huquq 
subyektlari (awalo, davlatlar)  o'rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi 
hamda  ulaming  hamjihatlikdagi  xohish-irodasini  ifoda  etuvchi  mavjud, 
shuningdek,  shakllanish  va  rivojlanish  bosqichida  bo'lgan  prinsiplar  va 
normalar  majmuasidir,  degan  ta’rifni  m a’qullaydilar.
Iqtisodiyotning  globallashuvi jahon  taraqqiyotidagi  muhim  omildir. 
Hamjamiyatdan ajralgan holda iqtisodiy mustaqillikka erishish (avtarkiya) 
harakatlari,  tarixdan  m a’lumki,  hech  qachon  muvaffaqiyat  qozonm a- 
gan.  Sotsialistik  iqtisodiy  tizimning  tanazzuli  bunga  yaqqol  misol  bo‘la 
oladi.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  muhim  hayotiy  manfaatlari  m am - 
lakatimiz  iqtisodiyotining  faol  ravishda global  iqtisodiy xo'jalik jarayon- 
lariga  q o ‘shilishini  taqozo  etadi.
Hozirgi  zamon  xalqaro iqtisodiy  m unosabatlar negizini bozor iqti- 
sodiyoti  prinsiplari  tashkil  etadi.  Bu  xalqaro  iqtisodiy  m unosabatlar 
iqtisodiy  usullar  bilan  tartibga  solinishi  kerak,  deganidir.  Jahon  bo- 
zorining  ravon,  bozordagi  narx-navo  va  to v arlar  m iqdori  keskin 
o ‘zgarishlarga yuz tutm ay,  harakatlanishi  muvaffaqiyat  garovidir. Ayni 
vaqtda  xalqaro  huquq  subyektlari,  ya’ni  davlatlar  taraqqiyot  darajasi- 
dagi  keskin  farqlanishlar ham   bozor  rivojiga to'sqinlik  qiladi.  Shunday 
q ilib,  xalqaro  iqtisodiy  h u q u q   quyidagi  b ir  n ech a  m aqsad larg a 
yo'naltirilgan:
—  m on op olizm ,  ya’ni  bozorga  yagona  t a ’m ino tchi  hukm ron 
bo'lishiga  qarshi  kurashish;
—  risoladagidek  ishlash  amaliyotini  qo'llab-quw atlash;
—  subyektlaming  taraqqiyot  darajalarini  tenglashtirish;
—  xalqaro  iqtisodiy  munosabatlarni  rivojlantirish;
—  xalqaro  iqtisodiy  hamkorlikka  ko'maklashish.
Xalqaro  iqtisodiy  huquqning  bu  maqsadlari  uning  quyidagi  asosiy 
xususiyatlarini  belgilab  beradi:
1)  umumjahon  ahamiyatga  molik  ekanligi;
2)  turli  davlatlarning  xo'jalik  faoliyatiga  o'zaro  singib  keta  olishi- 
ning  natijasi  o'laroq,  xalqaro  va  ichki  huquq  o'rtasida  umumiy  xalqaro 
huquqqa  nisbatan  yaqinroq  darajada  aloqadorlik  mavjudligi.
Xalqaro  iqtisodiy aloqalar o ‘ta  murakkabligi  bilan  ajralib  turadi.  Bu 
aloqalarning  asosiy  qismi jismoniy  va  yuridik  shaxslar  o'rtasida  amalga 
oshiriladi.  Bunday  faoliyat  bevosita  davlatlarning  ichki  huquqi  va  bil- 
vosita  (davlatlar orqali)  xalqaro  iqtisodiy  huquq  bilan  tartibga  soladi.
Xalqaro  iqtisodiy m unosabatlar amaliyotida  bir qancha  rejimlar yu­
zaga  kelganki,  davlatlar boshqa davlatlarni,  ularning jismoniy va yuridik 
shaxslarini  o 'z  hududlarida  ana  shu  rejimlar  asosida  faoliyat  yuritishiga 
ruxsat  etadi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---