Hozirgi vaqtda axborot tеxnologiyalari amalda inson faoliyatining hamma jabhalariga chuqur kirib bormoqda va rivojlanishda davom etmoqda

10.8. Linux OTda fayl tizimining alohida hususiyatlari
Linux OTda ham boshqa barcha OT lardagi kabi bosh katalog mavjud va bu “/” (slesh) kabi belgilanadi. Ta`kidlash kerakki, Linux OTda “/” belgisi aynan o’ng tarafga oqqan va web-sahifalarni belgilashdagi kabi “to’g’ri slesh”dir. Masalan, DOS tizimida bu teskari “\” slesh ko’rinishida bo’ladi. Windows OTda axborot saqlanadigan fizik qurilmalar o’z nomiga ega bo’ladi – qattiq disk, floppy, CD/DVD-RW, USB flesh xotiralar va b. Linux OTda esa barcha qurilmalar fayl ko’rinishida beriladi. Shuningdek, Linux OTdagi fayl tizimining o’ziga hos tomoni fayl kengaytmalariga, masalan, DOS tizimidagidek, katta ahamiyat berilmaydi, ya’ni tizim fayl ichidagi yozuvning boshlang`ich (“заголовок файла”) qismidan u qanday faylligini va uni qanday dastur orqali ishga tushirish mumkinligini farqlab oladi.
Linux OTda fayllar faqat tashkil qilinishiga qarab emas balki hususiyatlariga qarab ham boshqa OTdagi fayllardan farq qiladi. Linux OTda faylning hususiyati atribut deb ataladi. Barcha fayllarning atributlarini 2 turga bo’lish mumkin: tegishlilik atributllari va ruxsat berish atributlari. Tegishlilik atributlari – bu atributlarda fayl yoki katalog (catalog ham fayl deb ko’riladi) dan kimga tegishliligini bildiradi. Fayl faqat bitta foydalanuvchiga tegishli, bu holatda fayl hususiyatida “owner” bo`ladi, fayl bir nechta foydalanuvchiga, ya’ni guruhga tegishli bo’lsa “group” bo`ladi, agar fayl hususiyati “other” bo’lsa, unda bu fayl barchaga tegishli bo’ladi.
Ruxsat berish atributlari ham uchtadan iborat:
O`qish uchun ruxsat (read) – foydalanuvchi faylni o’qishi va ko’chirishi mumkin
O`zgartirish uchun ruxsat (write) – foydalanuvchi faylni o`zgartirishi mumkin, lekin o`chira olmaydi
Yuklash uchun ruxsat (execute) – bu faqat yuklanadigan fayllarga hos, ya’ni yuklash uchun ruxsat.
Linux OTda fayllar “bo`sh joy” (“space”) va slesh “/” dan boshqa barcha belgilar ketma-ketligi yordamida nomlanishi mumkin.
Linux OTda fayl nomi o`sha faylga bo`lgan ko`rsatkichgichdir, bunday ko`rsatgichlar xohlagancha bo`lishi mumkin. Bundan ko`rinib turibdiki, bitta fayl bir vaqtning o`zida bir necha nomga ega bo`lishi mumkin. Windows OT bilan solishtiradigan bo`lsak unda bu holat biror faylning “yorlig’ini” yaratish bilan bir xil jarayondir. Bu holat OTga ko`pgina qulayliklarni olib keladi, masalan, fayllarni tartibga solish, qidirish, xotirani tejash va OT ning ishlash tezligini oshirish.
Linux OT fayl tizimida asosan fayllar uch turga bo`linadi:
• oddiy fayl;
• belgili “ссылка”;
• fizik qurilma fayllar.
Albatta, boshqa fayl tizimlari ham mavjud, lekin bunday fayl turlari juda qisqa sohalarda qo`llaniladi va asosan tizim administratorlari tomonidan qo`llaniladi, oddiy foydalanuvchilar bundan deyarli foydalanmaydilar.
Oddiy fayl – bu bir turdagi axborotlarni o`z ichiga olgan fayllardir.
Belgili “ссылка” lar yuqorida ko`rib chiqilgan ko`rsatkichlardir. Bunda ko`rsatkichlar tizim tomonidan fayllar ierarxiyasini tuzishda ishlatiladi, bu esa fayldan foydalanishni osonlashtiradi va qidiruvni tezlashtiradi.