Hozirgi o`zbek adabiy tilida urg`u va bo`G`in reja

Urg`u so`z oxiriga tushmaydigan holatlar. O`zbek tilida urg`u, yuqorida aytilganidek, so`zning oxirgi bo`g`iniga tushadi. Ammo tilimizda urg`u oxirgi bo`g`inga tushmaydigan so`zlar ham uchraydi. Ayrim qo`shimchalar borki, urg`u qabul qilmagani bois, urg`u oldingi bo`g`inlarga tushishi ham mumkin. Bu bilan bog`liq quyidagi holatlarni qayd etish mumkin:
Aslida o`zlashma bo`lib, bugungi kunda tilimizga nihoyatda o`zlashib ketgan quyidagi so`zlarda: ammo, lekin, albatta, afsuski, chunki, hamma, hozir, barcha….

1. 
   Ayrim olmoshlarda: har bir, har qaysi, kimdir, qancha, qani, allakim….
   
2. 
   Alohida ohang bilan aytilgan buyruq fe`llari, ayrim sonlarda: gapir, o`tir, o`yna, yuring, olti, sakson…
   
3. 
   Qo`shma sonlarda: o`n bir, yigirma uch…
   
4. 
   Takroriy so`zlarda: katta-katta, issiq-issiq…
   
5. 
   Quyidagi urg`u olmaydigan qo`shimchalar qo`shilganda:
   

- bo`lishsizlik shakli: o`qima, unutma…
- dona, taqsim, chama son shakllari: o`ntacha, o`nta, o`ntadan, o`nlab…
- ayrim ravish yasovchilar: yashirincha, qushcha, guldek, boladay
- tuslovchilar: o`qiymiz, ishchiman,
- familiya hosil qiluvchi qo`shimchalar: Alieva, Axmedov..
- mi, -ku, -gina, -da, -oq, -yoq, -chi yuklamalari
- ko`makchilar
Bo`g`in va uning turlari. Bir nafas zarbi bilan aytiladigan tovush va tovushlar birikmasiga bo`g`in deyiladi. Bo`g`in so`zdagi unlilar miqdoriga ko`ra belgilanadi. So`zda qancha unli bo`lsa shuncha bo`g`in bor bo`ladi. Bo`g`in quyidagi jihatlariga ko`ra tasnif qilinadi:
1. Qanday tovush bilan tugashiga ko`ra:
A) ochiq bo`g`in – unli tovush bilan tugaydigan bo`g`in – bo-la, o-na
B) yopiq bo`g`in- undosh tovush bilan tugaydigan bo`g`in qat-tiq, mak-tab
2. Qanday tovush bilan boshlanishiga ko`ra:
A) berkitilgan bo`g`in – undosh bilan boshlangan bo`g`in – bo-la
B) berkitilmagan bo`g`in – unli bilan boshlangan bo`g`in – o-i-la
3. Urg`u olish-olmasligiga ko`ra:
A) urg`uli bo`g`in – urg`u tushgan bo`g`in
B) urg`usiz bo`g`in – urg`u tushmagan bo`g`in.