Hozirgi kunda aatning rivojlanishi ikki yo`nalishda olib borilmoqda

Konseptual ma`lumotlar bazasini loyihalash

Mantiqiy ma`lumotlar bazasini loyihalash

Fizik ma`lumotlar bazasini loyihalash

51. Ma'lumotlar bazasini adminstratorlash - bu ma'lumotlar bazasini boshqarish (Database – Ma’lumotlar bazasi (MB)) funksiyasi. Ma'lumotlar bazasini boshqarishga mas'ul shaxs "Ma'lumotlar bazasi adminstratori" (Database Adminstrator - DBA) deb ataladi.
Ma'lumotlar bazasi adminstratori (DBA) ma'lumotlar bazasiga talablarni ishlab chiqish, uni loyihalashtirish, amalga oshirish, samarali foydalanish va saqlash, shu jumladan ma'lumotlar bazasi foydalanuvchilari hisoblarini boshqarish va ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun mas'ul shaxsdir. DBAning bir xil muhim vazifasi ma'lumotlar bazasining yaxlitligini ta'minlashdir.
1975 yilda ANSI/X3/SPARC Amerika Milliy Standartlar Instituti ma'lumotlar bazalari bo'yicha guruhning ishchi hisoboti nashr etilganidan so'ng "DBA" konsepsiyasini to'ldirishga klassik yondashuvlar shakllana boshladi. Ushbu arxitektura uchta DBA rolini aniqladi: kontseptual sxema adminstratori, tashqi sxema adminstratori va saqlash adminstratori.
52. Ma'lumotlar bazasi administratorining asosiy vazifalari
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimining vazifalari foydalaniladigan MBBT turiga qarab biroz farq qilishi mumkin, ammo asosiy vazifalarga quyidagilar kiradi:

• 
  Ma'lumotlar bazasini loyihalash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasi ishlashini optimallashtirish.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasiga kirishni ta'minlash va boshqarish.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasida xavfsizlikni ta'minlash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasini zaxiralash va tiklash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazalarining yaxlitligini ta'minlash.
  
• 
  MBBTning yangi versiyasiga o'tishni ta'minlash.
  

53. Ushbu vositalar mahalliy vositalar deb nomlanadi. Masalan, Microsoft SQL Server SQL Server Management Studio bilan birga keladi, Oracle-da SQL * Plus va Oracle Enterprise Manager / Grid Control kabi vositalar mavjud. Bundan tashqari, BMC, Quest Software, Embarcadero Technologies, patchVantage va SQL Maestro Group kabi uchinchi tomon kompaniyalari MBBTni kuzatish uchun grafik interfesyli vositalarini taklif qilishadi va ma'lumotlar bazasida ba'zi funksiyalarni osonroq bajarishda yordam berishadi.

54. Relyatsion modelni birinchi bo'lib E. F. Kodd 1970-yilda o'zining "Katta umumiy ma'lumotlar bazalari uchun ma'lumotlarning relyatsion modeli" nomli ilmiy maqolasida taklif qilgan.
Relyatsion modelga bo'lgan qiziqish bir necha xil sabablarga bog'liq bo'lsa-da, eng muhim tadqiqotlar turli xil kelib chiqadigan uchta loyihadan kelib chiqqan. Ulardan birinchisi 1970-yillarning oxirlarida Kaliforniya shtatidagi San-Xose shahridagi IBM tadqiqot laboratoriyasida Astraxan (Astrahan) boshchiligida ishlab chiqilgan bo'lib, natijada "System R" deb nomlangan tizim yaratildi, bu prototip haqiqiy relyatsion ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi [9].
55. Relyatsion modelni yaratish maqsadlari quyidagicha shakllantirildi:

• 
  Ma'lumotlarning yuqori darajadagi mustaqilligini ta'minlash. Ilovalar fayllarni tashkil qilish, yozuvlarni qayta tartiblash va kirish yo'llarining o'zgarishi kabi ma'lumotlarning ichki vakolatxonasidagi o'zgarishlardan mustaqil bo'lishi kerak;
  
• 
  Ma'lumotlarning izchilligi va ortiqcha bo'lishi muammolarini hal qilish uchun mustahkam asos yaratish. Xususan, Kodd maqolasida normallashtirilgan munosabatlar tushunchasi, ya'ni guruhlarni takrorlamasdan munosabatlar o’rnatish tushunchasini kiritdi. (Normallashtirish jarayoni keyingi ma’ruzalarda qarab chiqiladi);
  
• 
  To'plamlarga operatsiyalarni kiritish orqali ma'lumotlarni boshqarish tillarini kengaytirish.
  

56.