Zootexniya va agronomiya

1.tuproqni oziq moddalar bilan boyitish;
2.tuproqdagi o’simliklar qiyin o’zlashtiradigan oziq elementlarini
o’zlashtiradigan holatga o’tkazish;
3.oziq moddalarni o’simliklar oson o’zlashtirishi uchun sharoit yaratish;
4.tuproqda oziq moddalar kamayishiga qarshi kurash.
Oziqlanish har qanday tirik organizmning, shu jumladan, o’simliklarning hamo’sish va rivojlanish asosidir. Tuproqdagi oziq moddalarni o’zlashtirish miqdoriekinlarning turiga, naviga, hosiliga va ular o’sayotgan sharoitga bog’liq.
G’o’za azot, fosfor va kaliyga nihoyatda talabchan o’simlik. Masalan: 1tpaxta etishtirish uchun taxminan 56 kg azot, 23 kg fosfor va 53 kg kaliy talabqilinadi. Kungaboqar azot va fosforga qaraganda kaliyni ko’proq o’zlashtiradi. 1tkungaboqar hosili uchun tuproqdan 228 kg kaliy, 50 kg azot va 27 kg fosfor
sarflanadi. Ildizmevalilar va tugunakmevalilar ham fosfor va azotga qaraganda
kaliyga ko’proq talabchan. Odatda oziq elementlarning umumiy miqdori har gektar
yerda bir necha tonna atrofida bo’ladi. Masalan: kuzatishlarga qaraganda,
qadimdan deyarli 100 yildan ortiq sug’orilib dehqonchilik qilayotgan bir gektar
tipik bo’z tuproqli yerning 28 sm haydalma qatlamida o’rtacha 59,1 t chirindi, 4 t
azot, 8 t fosfor va undan keyingi 28-100 sm qatlamda esa yuqoridagilarga muvofiq
73,5; 4,97 va 16 t oziq elementlari bo’lar ekan.
O’simliklarning ildizi orqali oziqlanishi faqat yerga solinayotgan o’g’itlarga
emas, balki tuproq muhitiga, mikroorganizmlarning faoliyatiga, organik
moddalarning chirishiga va tuproqning suv, havo hamda issiqlik rejimini
yaxshilashga qaratilgan agrotexnik tadbirlarning qo’llanishiga ham bog’liqdir.
O’simliklarning oziqlanishi 3 xilga bo’linadi: avtotrof, mikrotrof va baktyeriotrof
usullar. Avtotrof oziqlanishda o’simliklar tuproqdan suvda erib oksidlangan
mineral tuzlarni o’zlashtiradi. Oziqlanishning bu usuli o’simliklar uchun asosiy
hisoblanadi.
Mikrotrof oziqlanish mikoriza yordamida sodir bo’ladi. O’simliklarning
bakteriyalar yordamida oziqlanishi bakteriotrof oziqlanish deyiladi. Azot
tuproqdagi eng harakatchan va o’simliklarning muhim oziq elementlaridan biri
hisoblanadi. O’simliklar ildizi tuproqdagi azotni muhim oziqlanish manbalaridan
bo’lgan nitratlar, (NO2, NO3 )dan va ammoniy tuzlari (NH4)dan o’zlashtiradi.
Organik moddalarning parchalanib, ammiak hosil qilish protsessi
ammonifikatsiya deb ataladi. Ammiakning oksidlanib, nitrat va nitrat kislotalarga
aylanish protsessinitrofikatsiya deyiladi.
O’simliklarga fosfor etishmasa, bargi va tanasida qizg’ish va qo’ng’ir tusli
dog’lar paydo bo’ladi, pastki barglari barvaqt so’liydi, to’q qo’ng’ir tusga kiradi va
tushib ketadi. Kaliy o’simliklarda fotosintez protsessini, uglevodlar hosil bo’lishini
va harakatini aktivlashtiradi. O’simliklarning o’sishi va rivojlanishini tezlashtiradi
va ularning noqulay sharoitga chidamliligini oshiradi.
Go’ng solinganda yerlarda tuproqning tabiiy xossalari yaxshilanadi, ya’ni
mexanik tarkibi og’ir tuproqlarni yumshatadi, mexanik tarkibi engil tuproqlarning
yopishqoqligi va donadorligini oshiradi.
Yerga mineral va organik o’g’itlar solish, kislotali tuproqlarni ohaklash,
ishqoriylarni gipslash, almashlab ekish, tuproqni sifatli ishlash, strukturani
yaxshilash, etarli namlikni saqlash, oziq rejimini boshqarishda asosiy tadbirlardan
hisoblanadi.
Tuproqning oziq rejimiga va tabiiy xossalariga go’ng bilan bir qatorda
oraliq ekinlar, ayniqsa dukkakdosh ekinlar, ko’kat o’g’it sifatida dukkakli don
ekinlari ekish ayniqsa yaxshi ta’sir etadi. Tuproqning oziq rejimi va unumdorligi
unda sodir bo’ladigan mikrobiologik jarayonlarga bevosita bog’liq bo’ladi. Ya’ni
ayrim mikroorganizmlarning hayot faoliyati ta’sirida tuproqda o’simliklar uchun
zarur bo’lagan oziq moddalar to’planadi.
Tuproqdagi turli mikroorganizmlar hayot faoliyati, ularni suv, havo vaissiqlik rejimlariga bog’liq. Shuning uchun dehqonchilikda turli agrotexnik
tadbirlarni o’z vaqtida amalga oshirish zarur. Bunda ayniqsa, yerlarga o’z vaqtida
ishlov berish, organik-mineral o’g’itlar solish, almashlab ekish joriy qilish va
boshqa tadbirlar katta ahamiyatga ega.