Zootexniya va agronomiya

Bo‘r
Bo‘relementi (bo‘rarabchaoqvazarrabinmodda)farangistonlikolimlarJozefGey-LyussakvaLuiTener(1808)lartomonidankashfqilingan. O‘simliklar
tarkibidabo‘rmavjudligioradan 50 yilo‘tgachma’lumbo‘ldi. Bo‘rtanqisligidagullarsonikeskinkamayadi,shonavatugunchalarto‘kiladi, poyavaildizningo‘sishnuqtalarishikastlanadi. Buholildizmevalilardayaqqolnamoyonbo‘ladi.Bo‘rguldagichangnaychalarningo‘sishivahayotfaoliyatinikuchaytiradi, urug‘
vamevalarningpishib yetilishinijadallashtiradi.Uhujayradagisuvmiqdoriniko‘paytiradi, oqsilvauglevodalmashinishjarayoninitezlashtiradi. Bo‘r
qandmoddalarnio‘sishnuqtalarivamevagaborishinitartibgasoladi. O`simliklarningqurg‘oqchilikkabardoshinioshiradi.Bo‘r yetishmasa, fotosintezjarayonisekinlashadi,shuningdek, o`simliklarningildiztizimiyaxshirivojlanmaydi. Bumikroelementusimliklardakaliyvaazotnijadalo‘zlashtirilishigayordamberganiholda,fosforningyutilishigaqarshilikqiladi.


Mis
O‘simliklar tarkibida mis mavjudligi 1816 yildaaniqlangan. 1931 yildan buyon misning o‘simliklarnio‘sishi va rivojlanishiga ta’siri o‘rganilmoqda.
Mis yetishmagan o‘simliklarda ochiqishning quyidagi belgilari namoyon bo‘ladi: --barglarning uchi oqaradiva quriydi;

-donli ekinlar boshoq tortadi, lekin pishmasdan yashilligicha qoladi;

-o‘simliklar o‘sishdan to‘xtaydi, xloroz va so‘lish kasalliklarining belgilari kuzatiladi;
Tuprokda mis tanqisligiga javdar, arpa, kuzgiva bahori bug‘doy ancha chidamli, suli umuman chidamsizdir. Zig‘ir, ekinbop nasha, qandlavlagi, xantal,vika, lyupin, tamaki, paxta va sabzavot ekinlari hammis taqchil tuproqdarda kasalliklarga oson chalinadi.

Marganes
Marganeqning o`simliklar tarkibida uchrashi 1872yilda, o`simliklar hayotidagi ahamiyati esa 1897 yildaaniqdangan. Bu mikroelementga barcha qishloq xo‘jalik
ekinlari talabchan bo‘lib, uni ayniqsa donli ekinlar,don-dukkaklilar, qandlavlagi, ildizmevalilar, kartoshka va mevali daraxtlar ko‘p talab kiladi. Barglarning oqarishi va sarg‘ish dog‘larning paydo bo`lishi, dukkakli ekinlar bargining yoppasiga xlorozga chalinishi,bodring barg plastinkasining buralib qolishi — marganes tanqisligining asosiy belgilaridan hisoblanadi.
Marganes yuqori oksidlash-qaytarish potensialigaega, shu bois u o`simliklar tanasida sodir bo‘ladigan
biologik oksidlash reaksiyalarida faol qatnashadi.Marganes fotosintez jarayonida muhim o‘rin tutadi, qand moddalar va xlorofill mikdorini ko‘paytiradi, askorbin kislota sintezida ishtirok etuvchi fermentlar tarkibiga kiradi.

Molibden
Molibden ko‘proq dukkakli ekinlar tarkibida (0,5—20,0 mg/kg) uchraydi. Boshoqli don ekinlari 0,2—1,0mg/kg atrofida molibden tutadi.
Molibden o‘simliklarga boshqa mikroelementlarganisbatan kamroq yutiladi. O‘simlik barglarida molibden boshqa a’zolarga nisbatan ko‘proqto‘planadi. Aksariyat o`simliklarda molibden miqdoriningquyi chegarasi 1 kg quruq moddada 0,1 mg hisoblanadi.
Dukkakli ekinlarda bu ko‘rsatkich 0,4 mg/kg ni tashkilqiladi.
Molibden o‘simliklardagi nitratreduktaza fermentitarkibiga kiradi. Umuman olganda, molibdenni o‘simliklardagi «azot almashinish jarayoni mikroelement»
deb atash mumkin. Molibden fotosintez, nafas olish,vitamin va fermentlar sintezida faol ishtirok etadi.Tuprokdarda molibdenning yalpi miqdori 0,2—2,4
mg/kg ni tashkil eqada, harakatchan shakli 0,1—0,27mg/kgdan oshmaydi. Gumusga boy tuproqlar o‘z tarkibidamolibden yalpi miqdorining ko‘pligi bilan ajralibturadi.