Ózbekstan respublik asi joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

§5.Qánigelik pánleri oqıw metodik kompleksine qoyılatuǵın talaplar
Qánigelik pánleri oqıw -metodik kompleksine qoyılatuǵın joqarıda keltirilgen talaplardan tısqarı, tómendegi qosımsha talaplardı kirgiziw de maqsetke erisiwdi ańsatlashtiradi. Qánigelik pánleri oqıw -metodik kompleksinde tayarlıq baǵdarı hám qániygeiligi boyınsha ekologiyalıq, tariyxıy, milliy hám ekonomikalıq aspektlarning sáwlelendirilmektesi, tálim alıwshılarǵa túrli jaǵdaylar daǵı ámeliy iskerliginiń modeli usınıs etiliwi, olardıń dóretiwshilik aktivligin asırıwdı támiyinlewi kerek.
Biziń pikirimizcha qánigelik pánleri oqıw -metodik kompleksiniń tiykarǵı funktsiyası - studentlerdiń ǵárezsiz bilim alıw hám miynet iskerligin rawajlandırıw ushın maqul túsetuǵın shárt-shárayatlar jaratıwdan ibarat bolıwı kerek.
Sonday eken, arnawlı pán oqıw -metodik kompleksi tálim processinde studentlerdiń ǵárezsiz bilim alıw hám miynet iskerligin ámelge asırıwdı támiyinlewi kerek. Erkinlestirilgen tálim processinde oqıw -metodik komplekstiń yadrosı bolıp -miynet metodları, xızmetler hám processler izbe-izligi, usılları, túrleri hám maqsetleri tuwrısında bilim uzatıwshılar xizmet etiwi kerek.

Qánigelik pánniń oqıw metodik kompleksi





1.Modulli oqıw dástúri

2.Oqıtıw metodikası





№-Modul

2-Modul

1-Modul





Modul strukturası



Oqıw quralları

Baqlaw

Ámeliy shınıǵıw

Ámeliy oqıw





1. Teksti-vizu-
al qurallar ;
2.Suwretleytuǵın
qurallar ;
3. Audio -vizu-
al qurallar ;
4. Predmetli
qurallar ;
5. Úskeneler



1. Ámeliy shınıǵıwlar yamasa tájiriybe jumısların orınlaw boyınsha stilistik qollanbalar ;
2. Shınıǵıwlar (treninglar)
3. Kurs jumısları.



1. Bahalaw
hám óz-ózi-
ni tekshi-
rish boyı -
cha stilistik
kórsetpe-
lar;
2. Teoriyalıq
hám ámeliy
testler;
3. Ámeliy tapsırmalar;

1.Kirisiw
2.Oqıtıw maqseti hám mazmunı;
3.Modul boyınsha oqıw saatları;
4.Moduldi oqıtıw processin payda etiw.

1.Temalar teksti;
2.Metodik qollanba.
3.Oqıw qollanba.
4.Sabaqlıq.
5.Elektron sabaqlıq.
6.Jańa ashılıw hám oylap tabılǵanlar


1-súwret. Qánigelik pán oqıw - metodik kompleksiniń modeli
Oqıtıw procesin elektron quralları járdeminde qollap-quwatlaw salasındaǵı sistemalı izertlewler 30 jıldan kóbirek tariyxga iye. Bul waqıt dawamında AQSh, Kanada, Angliya, Frantsiya, Yaponiya hám basqa bir qatar mámleketlerde informaciya hám telekommunikatsion texnikanıń túrli tiplerine mólsherlengen oqıw kompyuter sistemaları islep shıǵılǵan. Daslep elektron qurallar iri sanaat kárxanalarında, áskeriy hám puqaralıq shólkemlerinde qollanılǵan. Shet el mámleketlerde metodik hám informacion-dasturli qurallardı islep shıǵıw ushın joqarı maman psixologlar, pedagoglar, kompyuter dizaynerlari hám basqa qánigeler qosılǵan. etakchi kárxana hám firmalar oqıw orınlarında kompyuterli oqıw sistemaların jaratıw joybarların finanslıq támiynlewgen jáne bul tarawda izertlewler aparıwǵan. Dáslepki oqıw elektron programmalı qurallardı jaratıw ushın tikkeley programmalastırıw texnologiyasınan paydalanılǵan. Programmist retinde kóbinese joqarı oqıw orınlarınıń joqarı basqısh tálim alıwshıları hám ilimiy xızmetkerler qatnasıwǵan. Keyin ózinde universal ortalıqtı suwretleytuǵın, olardı oqıw -metodik materiallar menen toltırıw múmkinshiligin beretuǵın qatlamlar júzege keldi. Qatlamlar tikkeley programmalastırıwdı talap etpese de yamasa hár bir oqıtıwshı elektron oqıw programmalı quralın tayarlay alsa da bunday ortalıqlar keń tarqalmadi. Elektron oqıw quralların islep shıǵıw hám paydalanıw daslep eki tiykarǵı jónelis boyınsha rawajlanǵan. Birinshi jónelis sheńberinde túrli oqıw pánleri boyınsha avtomatlastırılgan tálim beriw sistemaları islep shıǵılıp oqıw procesine nátiyjeni ámelde qollanıw etilgen. Bunday avtomatlastırılgan tálim beriw sistemalarınıń yadrosı bolıp, pedagoglarǵa óz oqıw -metodik materialın úyreniwdi arnawlılastırılgan tiller yamasa basqa ásbaplı qurallar járdeminde programmalastırıw imkaniyatın beretuǵın avtorlıq sistemaları esaplanadı.
Oqıtıw metodikasında qánigelik pánni bul oqıw -metodik kompleks tiykarında oqıtıwdı shólkemlestiriw hám ótkeriw, jańa pedagogikalıq texnologiyalardı qóllaw, studentlerdiń bilim, hám de kónlikpelerin bahalaw metodları beriledi.
Modullı struktura kórinisindegi oqıw -metodik komplekslerdi islep shıǵıw hám tálim procesine nátiyjeni ámelde qollanıw etiw qánigeler tayarlaw sapasın asırıw imkaniyatın beredi.
Kompyuter texnologiyasın tálim beriwge engiziwdiń ekinshi baǵdarı túrli tarawlardı informaciyalastırıw processleri menen tıǵız baylanıslı. Bul jónelis sheńberine bólek kompyuterli oqıw programmaları, avtomatlastırılgan sistemalar elementleri, ob'ektler hám processler quramın matematikalıq modellestiriw kiredi. Ótken ásirdiń 80-shi jıllarından baslap oqıtıwdı informaciyalashtirishning kórkem óner intellekti islenbelerine tiykarlanǵan intelektual oqıtıw sistemaların jaratıw hám qóllaw menen baylanıslı bolǵan jańa baǵdarı jedel rawajlanǵan. XX ásirdiń 80-shi jıllarında kompyuterlerdiń keń tarqalıwı bilimlendiriw tarawında tekǵana jańa texnikalıq, bálki didaktik múmkinshiliklerdi de jarattı. Kompyuterlerdiń tiykarǵı abzallıqları olardıń jaqınlashuvchanligi, baylanıstiń ápiwayılıǵı hám álbette, grafikalıq múmkinshilikleri bolıp tabıladı. Oqıw kompyuter sistemalarında grafikalıq illyustratsiyalarni qóllaw tek tálim alıwshılarǵa informaciyanı uzatıw tezligin asırıw jáne onı túsiniw intensivligin asırıw múmkinshiligin berip qalmastan, bálki, olarda intuitsiya, bayqaǵıshlıq, obrazlı pikirlew sıyaqlı qábiletlerdi de rawajlantıradı. Yad kólemi úlken bolǵan elektron qurallar hám global telekommunikatsion ortalıqlardıń payda bolıwı óz ishine gipertekstli, mul'ti hám gipermedia texnologiyalardı, virtual sistemalardı qollaytuǵın oqıw programmalı qurallardı jaratılıwma alıp keldi. Bunday sistemalardan paydalanıw lazerli kompakt disklarda elektron programmalar, málimlemeler, kitaplar hám basqa dereklerdi kóplegen adadlashtirish múmkinshiligin jarattı. Usınıń menen birge házirgi waqıtta elektron oqıw quralları salasında oqıw -metodik islenbeler texnologiyalıq islenbelerden keyinge qalıp atır. Bunday artta qalıw tábiy bolıp tabıladı, sebebi tálim procesin elektron quralları járdeminde qollap-quwatlaw pánleraro integraciyalashuvni támiyinlewdi talap etedi. Áyne metodik mashqalalardi tarqatıp alıw daǵı artta qalıw tálimde jańa informaciya hám kommunikatsion texnologiyalardı qóllawdıń potentsial hám real múmkinshilikleri arasındaǵı úzilistiń tiykarǵı sebeplerinen biri bolıp esaplanadı. Tálimdi informaciyalastırıw zamanagóy basqıshınıń tendentsiyalarınan biri bolıp, elektron maǵlıwmatlardı, entsiklopediyalar, tálim beretuǵın programmalar, tálim alıwshılar bilimin avtomatikalıq baqlaw quralları, elektron oqıw basılıwı retinde kórip shıǵılatuǵın birden-bir programmalı metodik kompleksler degi elektron sabaqlıqlar, trenajerler hám virtual stendlar sıyaqlı elektron qurallardı jaratılıwma umtılıw esaplanadı.
Mámleketimiz oqıw orınlarına kirip kiyatırǵan zamanagóy kompyuterler tiykarında oqıw orınların informaciyalastırıwǵa umtılıw procesi tálimde elektron tálim resurslarini jaratıw ushın jol ashıp berdi.
Tiykarǵı elektron tálim resursları bolǵan elektron oqıw ádebiyatları ( elektron sabaqlıq yamasa oqıw qóllanba ) ga toqtalamiz.
Úzliksiz tálim sistemasında pán hám texnologiyalardıń rawajlanǵanı tárepke mazmunı tez ózgeriwshen, tereńlashtirilib oqıtılatuǵın ulıwmakásiplik hám qánigelik pánleri boyınsha tiykarınan kem adadli elektron oqıw ádebiyatların tayarlaw oqıtıw processinde jaqsı nátiyje beredi.
Elektron oqıw ádebiyatları bilim alıwshılardıń oyda sáwlelendiriwin keńeytiwge, dáslepki bilimlerin rawajlandırıwǵa hám qosımsha maǵlıwmatlar menen támiyinlewge jóneltirilgen boladı.
Tálimdi reformalaw sonday elektron oqıw ádebiyatların jaratıwdı talap etediki olardıń ámeldegi bolıwı tálim alıwshılar hám oqıtıwshılar ushın, tálim muassasi hám úy sharayatında birdey bolǵan kompyuterli ortalıqtı támiyinlewdi taqoza etedi.
Elektron sabaqlıq (ES) - kompyuter texnologiyasına tiykarlanǵan oqıw usılın qóllawǵa, ǵárezsiz tálim alıwǵa hám de pánge tiyisli oqıw materiallar, ilimiy maǵlıwmatlardıń hár tárepleme natiyjelili ózlestiriliwine mólsherlengen
Oqıtıw maqsetlerine baylanıslı túrde elektron sabaqlıqtıń tómendegi túrleri bolıwı múmkin:
- aniq bir pánge mólsherlengen elektron sabaqlıq ;
- komp'yuter oqıw reti kelgendeden bólek pánlerdi oqıtıw ushın mólsherlengen elektron sabaqlıq ;
- oqıw materialın ashıq úyreniwde qandayda bir pánniń bólek bólimlerin (modulların ) úyreniw ushın mólsherlengen elektron sabaqlıq ;
- oqıw materialı menen birge elektron trenajerler, virtual stendlar, multimediyalar berilgen anıq bir pánge qaratǵan elektron sabaqlıq ;
- dóretiwshilik qábiletlerdi rawajlandırıwǵa qaratılǵan elektron avtomatlastırılgan sistemalar ;
Elektron sabaqlıq qánigelesken oqıw bólmelerinde ótkeriletuǵın ámeliy shınıǵıwlar ushın tómendegi qolay múmkinshiliklerdi jaratadı :
• komp'yuterli qollap quwatlashlardan paydalanǵan halda úlken muǵdardaǵı tapsıriklarni orınlawǵa, sheshimlerdi hám olardıń grafik talqinini analiz qılıw ushın zárúr bolǵan waqıttan azat boladı ;
• oqıtıwshıning basshılıq hám máslahátshi retinde qatnasıp kompyuter aldında ózbetinshe jumıs formasında shınıǵıw ótkeriw imkaniyatın jaratadı ;
• oqıtıwshıǵa kompyuter járdeminde tálim alıwshılar bilimin tez hám nátiyjeli qadaǵalawdan ótkeziwine múmkinshilik beredi;
• oqıtıwshıǵa teoriyalıq hám ámeliy shınıǵıwlarda óziniń qálewi boyınsha kólemi tárepinen kishi biraq quramı boyınsha oǵada zárúrli bolǵan materiallardı etkazishiga, tálim alıwshılardıń auditoriya shınıǵıwları sheńberinden tısqarı úyreniw múmkin bolǵan máselelerdi tarqatıp alıwda ǵárezsiz shuǵıllanıwları ushın múmkinshilik jaratıladı ;
• oqıtıwshınıń úy tapsırmaların, túrli esaplawlardı hám qadaǵalaw islerdi tekseriw sıyaqlı mashaqatlı jumıslardan azat etedi;
• ta'lim alıwshılar menen ásirese úy tapsırmaları hám qadaǵalaw jumısları bólegine tiyisli islewdi individualashtirishga múmkinshilik beredi.


Juwmaqlaw
Ulıwma bilim beriw mekteplerinde túrli pánlerdi oqıtıw processinde elektron resurslardan paydalanıw búgingi kúnde pedagogika pániniń aktual máselelerinen biri bolıp tabıladı. Rawajlanıw kontekstinde zamanagóy tálim olar tálim programmaların ámelge asırıwdı metodik támiyinlewdiń eń zárúrli elementlerinen biri esaplanadı. Túrli pánlerdiń jedel rawajlanıwı, oqıtılatuǵın pánlerdiń oqıw jobaları hám jobalarınıń ózgeriwi munasábeti menen pedagogikalıq ámeliyatda dástúriy qaǵaz tasıwshılardan paydalanıw qánigelerdi tolıqqonli tayarlawdı tolıq ámelge asırıw imkaniyatın bermeyapti. Oqıw filmleri, slaydlar, prezentaciyalar, oqıw -metodik materiallardıń elektron baspaları hám elektron oqıw komplekslerinnen paydalanıw bul mashqalanı tabıslı sheshiw usıllarınan biri bolıp tabıladı. Olardıń dástúriy sabaqlıqlardan abzallıǵı sonda, olar oqıwshılarǵa jańa zamanagóy maǵlıwmatlardı grafik suwretler, fotosuratlar, video hám audio hám de olardıń kombinatsiyası arqalı alıw imkaniyatın beredi. Bulardıń barlıǵı studentlerdi oqıtıwdıń dástúriy usıllarına qosımsha bolıp xızmet etedi.
Elektron oqıw metodik kompleksler (EOMK) - zárúr bolǵan tálim xızmetleriniń tolıq spektrin (shólkemlestirilgen, metodik, teoriyalıq, ámeliy, eksperimental, konsalting hám basqalar ) támiyinleytuǵın oqıw, metodik, programmalıq, texnikalıq hám shólkemlestirilgen qurallardıń kombinatsiyası. arnawlı úyreniw ushın jeterli akademikalıq ıntızam.
Joqarı oqıw orınlarında electron oqıtıw metodik kompleksi oqıtıwshılardıń oqıw processin ańsatlastırıw pánge degen qızıǵıwshılıq oyatıw, sonday-aq oqıwshılarda bilim hám kónlikpelerin qáliplestiriw ushın xızmet etedi.Búgingi hár bir pán ushın óz aldına electron metodik kompleks jaratılǵan bolıp,oqıtıwshılar joqarı oqıw ornı,litsey hám kásip-óner kolledjlerinde paydalanıp kelmekte.


Soraw hám tapsırmalar.
1. Informaciya texnologiyaları arqalı sapalı hám ulıwmalıq tálim beriwde OMK orni’?
2. Tálim sistemasında EOMK sistemasi’ni’n ornı neden ibarat?
3. Joqarı tálim sapası hám ulıwmalıǵın jetilistiriw ushi’n EOMK strukturasi’ qanday boladi’?
4. Tálimdi informaciyalastırıwdaǵı OMK ha’m EOMK roli?
5. Qánigelik pánleri oqıw metodik kompleksine qoyılatuǵın talaplar qanday?
6. Qánigelik pánlerin oqıtıw sapasın jaqsılaw ushın oqıw -metodik kompleks quramına qanday oqıtıw quralları kiredi?
7. Pán boyınsha elektron oqıw kompleks qanday elementlerdi óz ishine alıwı múmkin?
8. Qánigelik pánlerin oqıtıw sapasın jaqsılaw ushın oqıw -metodik kompleks quramına qanday oqıtıw quralları kiriwi kerek?
9. Elektron oqıw metodik kompleks avtor (yamasa avtorlar jámáti ) tárepinen pán boyınsha kurstı islep shıǵıw nátiyjesinde basqıshların aytıp beriń.
10.Elektron oqıtıw metodik kompleksi(EOMK) degenimiz ne?
Paydalanılǵan ádebiyatlar
1. Uzbekston Respublikasining «Ta’lim tuǵrisida»gi Qonuni Toshkent Uzbekiston 1997 y.
2. Kadrlar tayerlash milliy dasturi Toshkent Uzbekiston 1997 y.
3.Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz
bilan birga quramiz. Toshkent: “O’zbekiston” 2017 y.
4.Podkassistıy P.I. Tıshenko O.B. «Komp’yuternıe texnologii v sisteme
distancionnogo obucheniya» //Pedagogika. 2000.
5.R.A.Dadabaev,N.X.Shoxahmedov L.T.Ibragimov “Axborat kommunikatsiya texnologiyalari va tizimlari ” Toshkent 2017-yil.
6.R.R.Boqiyev A.O.Matchonov “Informatika” Tashkent 2012-yil.
7.Ayupov R.H “Raqamli iqtisodiyat va electron tijoratda yangi texnologiyalar ” Toshkent 2020-yil.
8.Ziyonet.uz
9.aim.uz