Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

4.9.1- rasm. Uslubiy noaniqlikni elektr sxemasiga bogʼliqligi

4.9.1 - rasmda kórsatilgan (a) uslubiy noaniqlikni kamaytrirish uchun (б) sxema ulanishi lozim. Bunda (a) sxemada quyidagi volьtmetrni kórsatishi quyidagi kórinishga ega bóladi:

(4.9.1)

bu yerda: - volьtmetrni kórsatishi; - ampermetrda kuchlanishni pasayishi; - tok kuchi; - ampermetrni qarshiligi.
4 - misol

Аkustik lokatsiya usuli bir nechta millimetrdan bir qancha kilometrgacha bólgan masofadagi jismlarni ólchamini aniqlash uchun qóllaniladi. Ushbu usul akustik tólqinning uzunligiga bogʼliq ravishda dengiz va okeanlarning gidrolokatsiyasida, baliqlarni qidirishda, detallardagi yoriqlarni aniqlash ishlarida foydalaniladi.

Ushbu usulning uslubiy noaniqliklarining asosiy sabablari akustiq tólqinni tarqalish tezligi muhitning turi va xususiyatlariga, turli nuqtalaridagi bosim va boshqa parametrlarga bogʼliq. Masalan, tovushning toza suvdagi tezligi 1500 m/s. Tovushning tezligining amaliy ahamiyati shórlangan okean suvida ólchash dolzarb hisoblanadi. Tovush tezligi shólanganlik va temperatura oshishi bilan ósib boradi. Аmaliy qóllashlar uchun olimlar tomonidan shórlangan suvda tovushni tezligini aniqlash uchun Vilьson va Leroyaning emperik formulalari qóllaniladi.

5-misol

Qarshilik termometrlarining uslubiy noaniqliklarini kamaytirish uchun ularni tayyorlashda quyidagi talablarga javob beruvchi toza metallar qóllaniladi:

- ólchanayotgan muhitda metal oksidlanmasligi va kimyoviy tarkibi ózgarmasligi kerak;

- metalning temperatura qarshilik koeffitsienti yetarli darajada katta va barqarorlashgan bólishi lozim;

- qarshilik temperatura ózgarishi bilan tógʼri yoki ravon egri chiziq bóyicha keskin chetga chiqishlarsiz va gisterezis holatlarisiz ótishi kerak;

- solishtirma elektr qarshilik deyarli katta bólishi kerak. Ushbu talablarga asosan platina, mis, nikel, temir, volьforam kabi metallar javob beradi.