Ўзбекистон республикаси Олий ва урта таълим вазирлиги

2-Mavzu: Milliy dinlar (2 soat) 

Reja: 

1.  Milliy dinlar va ularga xos xususiyatlar. Yahudiylik ta`limoti, oqimlari va marosimlari. 

2.  Yahudiylik dini manbalari, uning Markaziy Osiyoga kirib kelishi. 

3.  Qadimgi Hindiston va Xitoy milliy dinlari. Sintoiylik dini. 

4.  Markaziy Osiyo milliy dinlari, zardushtiylik dini. 

 

 

1.1. 

Milliy dinlar va ularga xos xususiyatlar. Yahudiylik ta`limoti, oqimlari va 

marosimlari. 

 

Milliy  dinlar  deb,  odatda,  bir  millatga  mansub  xalkdar  e’tiqod  qiladigan  dinlar 

tushuniladi.  Bunday  dinlar  shakllanishining  dastlabki  va  eng  so‘nggi  davrlarini  bir-biridan 

farqlash  lozim.  Dastlabki  milliy  dinlar  quldorlik  jamiyatida  vujudga  kelgan  bo‘lib,  odatda, 

politeistik,  ya’ni  ko‘p  xudolik  dinlari  bo‘lgan.  Masalan,  qadimgi  grek  dini  ko‘p  xudolikning 

o‘zginasidir. Zevs-pantion (qadimgi grek tilida - bosh xudo) hisoblanib, bir ukasi dengaz xudosi, 

ikkinchi ukasi- er osti podsholiganing xudosi hisoblanar edi. Shuningdek, muhabbat va go‘zallik 

ma’budasi,  urush  xudosi,  quyosh  xudosi  va  san’at  homiysi  va  boshqa  yana  bir  qancha  xudolar 

bo‘lgan.  Xuddi  shunga  o‘xshash  kadimgi  yahudiylar  dinning  xudosi  -  Yaxve  ham  ko‘p 

xudolilikning yaqkol namunasidir. 

Quldorlik  jamiyatidagi  dastlabki  milliy  dinlarning  o‘ziga  xos  yana  bir  xususiyati  oxirat 

to‘g‘risvdagi  tasavvurning  paydo  bo‘lishi  va  unga  ishonishdir.  Ammo  bu  davrda  bunday 

tasavvurlar  hali  to‘la  shakllanmagan  edi.  Ular  keyingi  davrlarda  rivojlangan.  Bu  davrda 

qurbonlik  kilish  keng  rasm  bo‘lib  hatto  majburiy  marosimlardan  biri  hisoblanar  edi.  Xudolar 

yo‘lida  meva-cheva,  noz-ne’matlardan  tortib,  uy  hayvonlarining  barcha  turlarigacha,  qadim 

zamonlarda  esa  hatto  odamlar  ham  qurbon  qilinar  edi.  Milliy  dinlar  rivojlanishining  so‘ngti 

davrlariga  kelib  odamlar  o‘rniga  hayvonlar  kurbon  qilina  boshlangan.  Shu  bilan  birga  oxirat 

haqidagi tasavvurlar keng targ‘ib kilinardi. 

Milliy  dinlar  elat-millat  dinlari  deb  ham  yuritiladi.  Chunki  ular  urug‘-qabila  dinlaridan 

farkli  ravishda  sinfiy  jamiyat  qaror  topishi  va  shakllanishi  davrida  vujudga  kelgan  va 

rivojlangan.  Binobarin,  ular  avvalo  elatning  so‘ngra,  millatning  shakllanishini  o‘zlarida  aks 

ettirgan. 

Milliy  dinlarda  tasavvur  kilingan  xudolar  milliy  xudolar  hisoblanib,  ibodat-marosimlar 

asosan muayyan elat eki millatnikigagina mos tushar edi. Binobarin, bu xildagi qadimga dinlar 

milliy davlat xarakterida bo‘lishi bnlan boshqa din shakllaridan ajralib turagan. 

Eng  so‘nggi  davrning  milliy  dinlariga  quyidagilar  kiradi:  hinduizm,  jaynizm,  sikxizm, 

daosizm, konfutsiylik, sintoizm va iudaizm (Yahudiylik).