Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Simmetrik shifrlashning umumlashtirilgan sxemasi
Abonent   
    А 
Abonent  
    B 
 
 
        Elektron hujjatlarni uzatishning konfidentsialligi simmetrik kriptotizim 
yordamida ta’minlash masalasi shifrlash kaliti  konfidentsial-ligini ta’minlashga 
keltiradi. Odatda, shifrlash kaliti ma’lumotlar fayli va massividan iborat bo`ladi va 
                                        
Abonent   
    А 
Abonent    
    А 
Abonent    
     B 

---

shaxsiy kalit eltuvchisida masalan, disketda yoki smart kartada saklanadi. Shaxsiy 
kalit eltuvchisi boshqa odamlarning foydalanishiga karshi choralar kurilishi shart. 
         Simmetrik shifrlash axborotni «o`zi uchun», masalan, egasi yo`qligida undan 
ruxsatsiz foydalanishni oldini olish maqsadida, shifrlashda juda qulay hisoblanadi. 
Bu tanlangan fayllarni frxivli shifrlash va butun bir mantikiy yoki fizik disklarni 
shaffof (avtomatik) shifrlash bo`lishi mumkin 
         Simmetrik shifrlashning noqulayligi – axborot almashinuvi boshlan-masdan 
oldin barcha manzilatlar bilan maxfiy kalitlar bilan ayirboshlash zaruriyatidir. 
Simmetrik kriptotizimda maxfiy kalitni aloqaning umum-foydalanuvchi kanallari 
orqali uzatish mumkin emas. Maxfiy kalit junatuv-chiga va qabul kiluvchiga 
kalitlar tarkatiluvchi ximoyalangan kanallar orqali uzatilishi kerak. 
         Simmetrik shifrlash algoritmining ma’lumotlarni abonentli shifr-lashda, ya’ni 
shifrlangan axborotni abonentga, masalan, Internet orqali, uzatashda amalga 
oshirilgan variantlari mavjud. Bunday kriptografik tarmoqning barcha abonentlari 
uchun bitta kalitning ishlatilishi xavfsizlik nuktai nazaridan nojoizdir. Xakikatan, 
kalit obrusizlantirilganda (yo`qotilganda, ugirlatilganda) barcha abonentlarning 
hujjat almashishi xavf ostida koladi. 
          Assimmetrik kriptotizimlarda axborotni shifrlashda va rasshifrovka qilishda 
turli kalitlardan foydalaniladi: 
      -ochiq kalit K axborotni shifrlashda ishlatiladi, maxfiy kalit k dan hisoblab 
chiqariladi; 
      -maxfiy kalit k, uning jufti bo`lgan ochiq kalit yordamida shifrlangan axborotni 
rasshifrovka qilishda ishlatiladi. 
          Maxfiy va ochiq kalitlar juft-juft generatsiyalanadi. Maxfiy kalit egasida 
kolishi va uni ruxsatsiz foydalanishdan ishonchli ximoyalash zarur (simmetrik 
algoritmdagi shifrlash kalitiga uxshab). Ochiq kalitning nusxa-lari maxfiy kalit 
egasi axborot almashinadigan kriptografik tarmoq abo-nentlarining har birida 
bo`lishi shart. 
           Assimmetrik kriptotizimda shifrlangan axborotni uzatish quyidagicha 
amalga oshiriladi: