Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

 
            Kriptografiyaning asosiy qoidalari va ta’riflari 
 
      Axborotning  ximoyalashning  aksariyat mexanizmlari asosini shifrlash 
tashkil etadi. Axborotni shifrlash deganda ochiq axborotni (dastlabki 
matnni) shifrlangan axborotga o`zgartirish (shifrlash) va aksincha (rasshif-
rovka qilish) jarayoni tushuniladi. 
              Shifrlash kaliti yordamida shiflash natijalarini o`zgartirish mumkin.  
 
346

---

 
347
        Shifrlash kaliti muayyan foydalanuvchilar guruxiga tegishli va ular uchun            
yagona bo`lishi mumkin. Muayyan kalit yordamida shifrlangan axbarot 
faqat ushbu kalit egasi (yoki egalari) tomonidan rasshifrovka kilinishi 
mumkin. 
              Kriptotizimlarning ikkita sinfi farklanadi: 
        -simmetrik kriptotizim (bir kalitli); 
        -assimmetrik kriptotizim (ikki kalitli) 
               Shifrlashning simmetrik kriptotizimida shifrlash va rasshifrovka qilish 
uchun bita kalitning o`zi ishlatiladi. Demak, shifrlash kalitidan foydalanish 
huquqiga ega bo`lgan har qanday odam axborotni rasshifrovka qilishi 
mumkin. Shu sababli, simmetrik kriptotizimlar maxfiy kalitli  
       kriptotizimlar deb yuritiladi. Ya’ni shifrlash kalitidan faqat axborot atalgan 
odamgina foydalanish huquqiga ega. 
 
 
                                                                         
                                          
      A abonent maxfiy kalitni  
 
                                                                                yaratadi 
 
 
 
                       
                                           A kalitni Bga beradi 
 
 
                  
 
                       
 
 
 
 
 
     A xatini o`zining kaliti                                         B xatini xuddi shu kalit  
             bilan yopadi                                                                  bilan ochadi