Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

nk electron tizimlari xavfsizligini ta’minlash yo’nalishlari 
  
 t zim egalari va foydalanuvchilarga zarar keltiradigan urinishlariga 
biliyatini aks ettiradigan xususiyatlari tushuniladi. Ta’sir ko’rsatish 
xil bo’lishi mumkin : yomon niyatli firibgarlarni
x
ishdan chiqishi. 
   Odatda ichki va tashqi havfsizlikka ajratiladi: 
1)  Tashqi havfsizlik o’z ichiga tabiiy ofatlardan, yomon niyatli firibgarlarning 
o’g’irlash, ma’lumot olish yoki
aniq sharoitlarda aniq tahdidlarga (masalan, maxsus antivirus 
vositalari , shifrlashning muxtor vositalari  va boshqalar) qarshilik ko’rsatish. 
2 Kompleks – tahdidlarga qarshilik ko’rsatishning turli xil choralarini ( huquqiy, 
tashkiliy, dasturiy-texnik) jamlovchi ma’lumotni qayta ishlashning himoyalangan 
muhitini yaratish. Kompleks yo’nalishi yirik tizimlarini (SWIFT) yoki 
qimmatbaho ma’lumotlarini qayta ishlovchi yohud muhim vazifalarini amalga 
oshiruvchi kichiq tizimlarni himoyalashda qo’llaniladi. 
    Banklar  kompyuter  tizimlari  faoliyatida qo’llanilishi davomida bu tizimlarni 
himoya qilishda yetarli tajriba orttirilgan. Shu sababli o’ziga xos g’arbiy bank 
tizimi ruhsat etilmagan foydalanishni oldini olishning vositalarini o’z ichiga oladi. 
Lekin bank tizimi xavfsizligini ta’minlash uchun bu yetarli emas. Quyidagi 
choralrini ko’rish lozim: 
 
Bank tizimi harakatida yuqori darajadagi vakolatga ega bo’lgan xodimlar 
(dasturchilar,ma’lumotlar bazasi ma’murlari va boshqalar)ni nazorat qilish 
tashkiliy choralari; 
 
O’ta muhim ma’lumotlar zahirasini yaratish bo’yicha tashkiliy va texnik 
tadbirlar; 
 
Ko’zda tutilmagan holatlar ro’y bergan hollarda tizimning ishlash 
qobiliyatini tiklash bo’yicha tashkiliy choralar: 
 
Hisoblash tehnikasi va ma’lumot tashuvchilari joylashgan honalarni 
yong’indan,tabiiy ofatlardan,ommaviy tartibsizliklardan, terrorizm va 
     Hisoblash  texnikasini  himo
ondashish quyidagilarni talab 
iladi: 
boshqalardan himoyalash bo’yicha tashkiliy va texnik tadbirlar 
yalashda tizimli y
q
 
256

---