Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Қурилиш конструкциялари ишлаб чиқариш корхоналарда маҳсулот 
сифатини тезкор механизациялашган назорат тизими. 
Суюнов Б.А.-КМЭ ваУБ кафедраси ассистенти, Суюнова Я.М.-катта 
ўқитувчи Хамидов М., Холмуродов Б. -301 мен. гуруҳи талабаси (СамДАҚИ) 
 
Ушбу ишда биз
 
тадқиқот ва
 
таҳлиллар асосида темирбетон
конструкциялари заводи маҳсулотини сифатини тизимини тезкор бошқариш 
ечимларига самарали ёндашиш учун завод маҳсулотига таълуқли 
компонентларни ўрганиб, таҳлил қилиб чиқдик. Бу компонентларни таҳлил 
қилишда, таъсир даражасини аниқлашда замонавий усуллардан бири бўлган 
“Тизимли таҳлил” усулидан фойдаландик. Чунки, бу усул ёрдамида долзарб 
техник- иқтисодий, ижтимоий ва ечими қийин бўлган муаммоларни 
аниқлаш осон кечади. Сифатни оператив назорат килиш тизимини жорий 
килиш учун аввало бир катор тайёргарлик ишларини олиб бориш зарур: 
1) Завод ишлаб чикараётган хамма темир-бетон конструкциялар учун 
"бирлик сифат курсаткичлари"(БСК)ни аниклаш лозим; 
2) Бирлик сифат курсаткичларини ахамиятлилигини эътиборга олиб 
тартиблаштириш (ранжировка) ва завод учун маълум махсулотда кайси БСК 
асосий эканлигини аниклаш лозим (бу эксперт сурови натижасида аникланди); 
3) Хар бир бирлик сифат курсатгичи учун характерли булган 
нуксонларни бартараф этишга уртача мехнат харажатлари меъёрини аниклаш 
керак. Ўртача мехнат харажатларини аниклашда бир кишининг бир соатда 
нуксонни бартараф килишда сарф килган харажатлари асос килиб олинади. 
Тизимли таҳлилнинг ижобий томони шундаки, устивор йўналишларни 
ҳар бирини алоҳида таҳлил қилиб чиқиш ва ижобий, салбий таъсирлар 
доирасини белгилаб олиш имкониятининг борлигидир. 
Маҳсулот сифатини ошишига тезкор(оператив)механизациялашган 
назорат тизимини таъсирини яъни сифатли маҳсулот чиқишига ўз таъсирини 
курсатувчи омилларни алоҳида-алоҳида куриб чиқдик, улар жумласига 
қуйидагиларни киритиш мумкин: 
1.Ўз 
вақтида 
камчиликларни 
аниқлаш 
ва 
бартараф 
этиш.Аниқланмаса камчилик бошқа постларга утиб кетади ва қурилиш ва 
эксплуатация жараёнида ўзини курсатади. 
2.Ҳамма маҳсулотларни тулиқ назорат қилиш.Ҳозирги пайтда 
сменада ОТК ходимлари айрим(выборочный) назорат олиб боради.Тулиқ 
назоратга вақти етишмайди. 
3.Назоратчилар сонини икки мартага қисқартириш
.
Бу дегани 
механизацияни ёрдами ОТК ходимларини ишини енгиллаштиради,уларни 
сонини қисқартириш мумкин деганидир. 
4.ОТК ходимлари вақти 50-70% тежалади.
 
Улар энди маҳсулот 
сифатини тўлиқ назорат қилишга утади. 
5.Назоратчилар ишини 2-3 марта осонлаштиради. 
Чунки 
улар 
5-6 
тагача 
булган 
назорат 
журналларини 
тўлдирмайди.Машина(кампьютер) ўзи қайд этиб боради. 
6.Цех,завод маҳсулоти тезкор баҳоланади. Ҳар сменадан сунг 
раҳбарнинг 
столига 
маҳсулот 
сифати 
даражаси 
ва

---

125 
бажарувчиларни(ишчиларни) сифат коэффицентлари курсатгичлари тезкор 
келиб тушади. Баҳосини олади. 
7.Камчиликларни асосийлари ўз вақтида аниқланади. Кўп 
харажат 
талаб 
қиладиган 
(тўғрилаш,ремонт 
учун)асосий нуқсонлар 
кампьютер дастурлари ёрдамида тез аниқланади. 
8.Нуқсон ва бракдан ҳосил бўладиган шартли йуқотишлар 
аниқланади.
Ҳар смена охирида қанча йўқотишлар бўлиши топилади (пул 
бирлиги куринишида).Махсус масала ечилади,дастури мавжуд. 
Сифатли маҳсулот чиқишига ўз таъсирини курсатувчи асосий 
омилларни қуйидаги чизмада тасвирлаганмиз (1-расм). 
9 . Рағбатлантириш такомиллашади.
Чунки ишчиларни меҳнати коэффиценти топилади ва шу орқали 
моддий рағбатлантирилади. 
10. Нуқсонларни пайдо бўлиши 60-70 % камаяди.
3-4 та асосий критик нуқсонлар йўқотилишига эришилса сифат 
80% гача ошиши мумкин. Бу нуқсонларни ранжировка қилиш ёрдамида 
аниқланган. 
11.Сифатсиз маҳсулот чиқариш 30% камаяди.
Бу албатта яхши 
курсатгич ҳисобланади. 
Ушбу 
сифатни 
бошкариш 
тизимини 
темирбетон 
конструкциялари заводига ўрнатилса олинадиган йиллик иктисодий самараси 
куйидагича бўлади: Э = Эс - С -Ен х К = 108000 – 22350 - 0,15*3300 = 
85155 минг сўм. ( бу битта цехдаги иқтисодий самара ҳисобланади).

---

126 
Бу хисоблардан куриниб турибдики, оператив назорат 
тизимини бошка турдаги заводларда хам жорий этиш максадга мувофиқ экан.