Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари

“  Mening  nazarimda    hikoya romandan ham  qiyin  va  mas’uliyatli janrdir.  

Chunki,  hikoyada  juda  katta  voqealarni  ham  lo’nda  tarzda  bayon  etish,  o’zingni 

chegaralab, qisqalikka  intilish kerak bo’ladi. Boshqalar 200 sahifada aytmoqchi 

bo’lganini  hikoyachi 5-6, nari borsa 10 sahifaga sig’dirishi kerak. Buning uchun 

yozuvchidan  juda  katta  mahorat  talab  qilinadi.  Hikoyada  aniq  maqsad  qisqa, 

lo’nda bayon qilinadi. Yozuvchi har qancha intellektual salohiyat egasi bo’lmasin, 

o’quvchiga  o’z  hukmini  o’tkazishga,  ularni  o’zi  istagandek  yashashga  majbur 

qilishga haqqi yo’q. Ijodkor buni anglab yetsa, shuning o’zi katta gap. ”  

 Xuan  Rulfo  aytganidek,hikoya    yozish  ancha-muncha  mashaqqat  talab 

qiluvchi  mas’uliyatli  ishdir.  Chunki  u  hajm  jihatidan  boshqa    janrlarga  nisbatan 

qisqaligi    bilan      ajralib  turadi.  Shunday  qisqa  hikoyaning  ichida    yozuvchi    ham 

voqea-hodisani,  ham  qahramonning    ichki  kechinmalarini,  ham  o’zi  kutgan 

maqsadga  olib  boruvchi  muammoli  vaziyatni,  o’quvchi  diqqatini  jalb  etuvchi 

muhim  g’oyani  ifodalab    berishi  lozimdir.  Bulardan  tashqari,  janrning  yana  bir 

qancha qonuniyatlari, mashaqqatlari mavjud. Bizningcha, shu sababli ham hikoya  

o’quvchilar diqqatini tez jalb qiladi va ularga zavq baxsh etadi. 

   Adabiyot tarixiga nazar tashlaydigan bo’lsak, hikoya janrida ijod qilgan va 

uni  rivojlantirishga  o’z  hissasini  qo’shgan  yozuvchilar  ko’pchilikni  tashkil  etadi. 

Masalan,  jahon  adabiyotida  hikoya  janrining  rivojlanishiga  italyan  yozuvchisi 

Bokachcho “ Dekameron ” asari bilan katta hissa qo’shgan. Ushbu asarda 7 qiz va 

3  yigitning  10  kun  davomida  aytgan  100  ta  hikoyasi  berilgan.  Hikoyani  yuksak 

taraqqiyot  bosqichiga  ko’targan  noyob  iste’dod  sohiblari  Gi  de  Mopassan  ( 

Fransuz) , O.Genri ( Amerika), A. P. Chexov ( rus), A. Qodiriy, Cho’lpon (o’zbek) 

kabi buyuk yozuvchilar hikoya janrining asoschilari hisoblanishadi.  

Yevropa  adabiyotida  hikoya  novella  deb  ham  yuritiladi.  Jahon  adabiyoti 

maydonida  novella  italyancha    “  yangilik”    degan  ma’noni  ifodalaydi.  J.London, 

S.Sveyg,  P.Merime,  H.Hesse,  O.Genri,  Mopassan  kabi  adiblarni  yirik  hajmli 

asarlaridan ko‘ra ham hikoyalari ko‘proq mashhur qilgan . 

Jahon  adabiyoti  tarixiga  ko’z  tashlaganimizda,  A.P.Chexov,  S.Moem, 

J.London,  H.Hesse,  O.Genri  singari  mashhur  hikoyanavislar  bilan  bir  qatorda 

---

15 

 

L.N.Tolstoy,  U.Folkner,  M.Sholoxov  kabi  bu  janrga  kamroq  murojaat  qilgan, 

ammo  bir-ikki  hikoyasi  misolida  betakror  san’at  namunasini  meros  qoldirgan 

yozuvchilar  ham  uchraydi.  Tolstoyning  “Avliyo  Sergey”,  Folknerning  “Qora 

musiqa”, Sholoxovning “Xol” hikoyalari mana shunday noyob badiiy kashfiyotlar 

hisoblanadi. 

Shunday qilib, hikoya bu -  epik turning kichik  janri hisoblanib, hayotdagi 

muhim,  tanlangan  voqea  va  hodisalar  qisqa  shaklda  bayon  etiladigan  nasriy 

asardir.  U  mustaqil  janr  sifatida  yozma  adabiyot  tarkibida  shakllanib  borgan. 

Hikoyada    inson  hayotining  eng  kerakli,    tipik  ko’rinishi  qisqa  va  epizodik 

tarzdaochib  beriladi.  Uning  qissa  va  roman  janridan  farqli  jihati  shundaki,  unda 

bayon  etilayotgan  voqeagacha  nima,  qanday  sodir  bo’lgan,  asar  qahramonlari 

kimlar bilan muloqotga kirishganligi to’g’risida  ma’lumot berilmasligi ham , ba’zi 

bir  detallar  orqaligina  ishora  qilinishi  ham  mumkinligidadir.  Ya’ni,  hikoyada, 

ijodkor  tomonidan  tanlangan,  qahramon  hayotidagi  ma’lum  bir  epizodgina 

tasvirlanadi.  Hikoya  o’zining syujeti, kompozitsion qurilishi, tasvir ko’lamining 

nisbatan  soddaligi    va    bayonning,  odatda,  bitta  shaxs  tomonidan  olib  borilishi 

bilan farq qiladi. 

Biz  ushbu  ilmiy  ishimizda  uch  adabiyot,  ya’ni  o’zbek,  rus  va  ingliz 

adabiyotida hikoya janri haqida so’z yuritar ekanmiz, ularning har birida mazkur 

janr  qanday  shakllangan    va  qanday  rivojlanish  bosqichlarini  bosib  o’tgan, 

taraqqiyot  ko’lamida  kimlarning  xizmatlari  beqiyos  qiymatga  ega  ekanligi 

to’g’risida  fikr  yuritishni,  muhim  ilmiy  xulosa  va  yakunlar  chiqarishni  maqsad 

qildik.