5.Кредитнинг шакллари, турлари, уларни туркумланиши. Қисқа ва узоқ муддатли кредитлар, давлат ва истеъмол кредитлари, уларнинг хусусиятлари. Кредитнинг шакллари ва турлари, уларни кредитлаш жараёнидаги ўрни Жаҳон амалиётида кредитнинг ягона умумлашган таснифи йўқ, чунки кредитларнинг турли хил шакллари ҳар бир мамлакатнинг иқтисодий ривожланиш даражасига, унинг урф-одатларига, аҳоли орасида кредитларни бериш ва қайтариш бўйича тарихан шаклланган (товар шаклида, бошқа шакллар ва шартларда) усулларига боғлиқ бўлади.
Жумладан, халқаро кредитлаш амалиётида товар шаклида бериладиган кредит (уни фирма кредити ҳам деб аталади) бир мамлакат фирмасининг товари иккинчи мамлакат фирмасига кредитга тўлов муддати кечиктирилиб, фоиз ставкалари бозор баҳосидан пастроқ ҳолда берилган. Бу жараён одатда тратта (ўтказма векселл) билан расмийлаштирилган.
Ўзбекистон Республикасининг истеъмол кредити тўғрисидаги қонунга мувофиқ истеъмол кредити жисмоний шахсга (истеъмолчига) унинг истеъмол эҳтиёжларини қондириш мақсадида товарлар (иш, хизматлар) сотиб олиш учун берилади.
Умуман, юқорида таъкидланганидек нафақат республикамизда балки жаҳон амалиётида ҳам кредитлашнинг турли шакли, усул ва шартлари мавжуд.
Кредитлардан, айниқса халқаро кредитлардан фойдаланиш бўйича Республикамиз Президенти Ш.Мирзиёев Олий мажлисга йўллаган мурожаатномасида – “Биз аввало, четдан кредит ва сармоялар олиб келиш бўйича самарали тизим яратишимиз, ҳар бир кредитни аниқ ишлатишимизни ўрганишимиз лозим. Бу масалада етти ўлчаб, бир марта кесадиган, оқибатини пухта ўйлаб иш олиб борадиган давр келди” – деган эди.
Республикамиз Президентининг четдан кредит ва сармоялар жалб қилиш бўйича юқоридаги кўрсатмалари мамлакатимизни барча соҳаларини тубдан янгилашга қаратилган инноватсион ривожланиш йўлига ўтиши билан, уларга раҳбарликни таъминлашда инноватсия бўйича вазирликни ташкил этилиши билан ҳам боғлиқ.
Умуман, инноватсион ривожланишни таъминлашда зарур бўлган молиявий ресурслар таркибига нафақат четдан жалб қилинган кредитлар, балки мамлакатимиз банклари томонидан ажратиладиган турли шакл ва турдаги кредитлар миқдори ҳам оширилади.
Республикамиз иқтисодиётида ва жаҳон амалиётида кенг тарқалган кредит турларига қуйидагилар киради:
1. Банк кредит
2. Давлат кредити
3. Истеъмол кредити
4. Тижорат кредити
5. Лизинг кредити
6. Халқаро кредит
Ушбу кредитларни ҳар бири маълум хусусиятларга эга ва уларнинг ҳар бири хўжалик субектларини кредитлаш жараёнида ўз ўрнига эга.
Уларни моҳияти ва фойдаланиш тартиби мавзунинг кейинги саволларида берилган.