Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

3-Amaliy ish 
 
Kuchlanishi 1000 V dan Yuqori bo‗lgan elektr uzatish havo liniyalarini 
ekspluatatsiya qilishda texnik talablar 
 
1. Mazkur qoidalar korxonalarda ekspluatatsiya qilinayotgan kuchlanishi 1000 
V dan 220 kV gacha, shu jumladan 220 kV bo‗lgan XL uchun taalluqlidir. 
Qoidalar, ekspluatatsiya qilinishi maxsus qoidalar bilan belgilangan kontakt 
tarmoqlarining XL va bopщa maxsus havo liniyalari va inshootlariga taallukli 
emas. 
2. XL ni ekspluatatsiya qiluvchi korxona «Elektr tarmoqlari xo‗jaligi 
ob‘ekglarini muhofaza qilish qoidalari» ga muvofiq belgilangan tiklash zonalarida 
ekspluatatsiya qilishning normal sharoitlarini, baxtsiz hodisalarni, yong‘inlarni 
bartaraf qilishni va boshqalarni ta‘minlaydi. 
3. XL ni ekspluatatsiya qiluvchi korxona (qishloq xo‗jaligi va boshqa ishlar 
boshlash muddati haqida xabar olganidan keyin) yyerdan foydalanuvchilardan 
muhofaza zonasiga kiruvchi yer uchastkalarida XL ning butligini ta‘minlash, 
ekspluatatsiya qilishning normal sharoitlarini yaratish maqsadida «Elektr 
tarmoqlari xo‗jaligi obyekglarini muhofaza qilish qoidalari» ga qatiy rioya qilishni 
talab qiladi. 
4. XL va tok o‗tkazgichlarni ko‗rikdan o‗tkazishda quyidagilarni tekshirish 
zarur: 
trassaning yonginga qarshi holatini: XL ning muhofaza zonasida begona 
predmetlar, qurilishlar, pichan g‗aramlari, taxlangan yogochlar, liniyaga qulashi 
mumkin bo‗lgan yoki simlarga xavfli yaqinlashgan daraxtlar, yonuvchan 
matariallarni saqlaniishi, gulxanlarni bo‗lmasligini; XL ni ekspluatatsiya qiluvchi 
tashkilot va egasining yozma ruxsatisiz ularning muhofaza zonasida ishlar 
bajarilmasligi shart; 
poydevor, qo‗shilgan (ulangan) moslamalarning holatini: poydevor atrofida 
tuproq o`tirib qolgan yoki qavargan bo‗lmasligi, poydevorda (qo‗shilgan 
moslamalarda) Yorliqlar va shkastlanishlar bo‗lmasligi kerak; etarli darajada 
chuqurlikda bo‗lishi shart; 
tayanchlarning holatini: ularning og‗ishlari yoki tuproqda siljishlari, yog‗och 
detallarning 
kuyganligi 
va 
parchalanganligi 
bulmasligini, 
bandajlar, 
payvandlangan choklar, metall tayanchlardagi boltli va parchin mixli birikmalar 
yaxlitligi buzilmasligini, metall elementlarning uzilishlari, metall korroziyasi, 
temir - beton tayanchlarda yoriqlar va nosozliklar, ularda qush uyalari va boshqa 
begona predmetlar yo‗qligini. Tayanchlarda plakatlar va xavfsizlik belgilari 
bo‗lishi kerak; 

---

27 
simlar va troslar holatini: alohida simlar tolalarining uzilishlari va erigan 
joylari, simlarga va troslarga yyerdan turib irg‗itib taShlangan sim bo‗laklari 
bo‗lmasligini, ular sozlanganligini buzilishlari, simlarning salqiligini va simlardan 
yyergacha va obyektlargacha bo‗lgan masofani ruxsat etilmagan o‗zgarishlarini, 
XL loyihasida ko‗zda tutilgan titrashlarni sundiruvchi qurilmalar joylaridan 
siljiganligini; 
tok o‗tkazgichlarning egiluvchan shinalari holatini: aylangan, ajralib ketgan va 
yorilgan simlar bo‗lmasligi shart; 
izolyatorlar, XL partalni: shtirli izolyatorlar singan, kuygan, yorilgan, 
kirlangan, sirlangan yuzalari shikastlangan, shtirga yoki ilgaklarga noto‗g‗ri 
o‗rnatilgan, himoya shoxlari shikastlangan bo‗lmasligi kerak; gaykalar, qulflar va 
shplintlar o‗z joyida bo‗lishi shart; 
armatura holatini: unda yoriqlar, alohida detallar ishqalanib emirilgan yoki 
deformatsiyalangan bo‗lmasligi shart; 
razryadlagichlar, XL dagi kommutatsiya apparatlari, tushishlardagi kabellarning 
tugallovchi muftalari holatini: yerga ulovchi tushishlarni tayanchlarda va er oldida 
bo‗zilishlari va o‗zilishlari, yashindan himoya trosining yerga ulovchi tushish yoki 
tayanch tanasi bilan boltli birikmalaridagi kontaktlarni bo‗zilishlari, yerga ulovchi 
qurilma elementlarining korroziyadan emirilishlari bo‗lmasligi shart. 
5. Titrashdan simlarni shikastlanishlari aniqlanganda, XL ni to‗lik, simlarni 
ushlab turuvchi qisqichlardan chiqarib, tekshiruvi o‗tkaziladi. 
Qisqichlardagi simlar va troslar holatini tanlab tekshirishni, XL ni o‗chirib, yoki 
uchirmasdan (izolyatsiyalovchi qurilmalardan) o‗tkazish mumkin. 
6. XL da profilaktik tekshiruvlarni, o‗lchashlarni va sinashlarni elektr 
uskunalarni SD va M da ko‗zda tutilgan hajmlarda va mudsatlarda o‗tkaziladi, 
7. XL tayanchlari uchun yog‘ochni belgilangan talablariga qatiy rioya qilgan 
xolda qo‗llash zarur. 
8. Ruxlanmagan metall tayanchlarni va temir-beton va yogoch tayanchlarning 
metall elementlarini, shuningdek pulat troslarni va simlar tortkilarini korroziyaga 
qarshi koplamalari zarurat bo‘yicha tiklanadi. 
9. Intensiv ifloslanadigan HL va tok o‗tkazgichlar uchastkalarida maxsus yoki 
kuchaytirilgan izolyatsiya qo‘llaniladi va zarur bo‗lganda izolyatsiyani tozalash 
(yuvish), ifloslangan izolyatorlarni almashtirish amalga oshiriladi. 
10. HL tayanchlari detallarini va boshqa elementlarini sinashga chiqarishni 
ekspluatatsion ruxsatlari va me‘yorlari, elektr uskunalarni SNvaM ga mos kelishi 
shart. 
11. Yuqori chastotali telemexanika va aloqa kanallari mavjud XL ni 
ta‘mirlashda, ushbu kanallarni ishchi holatda saklash maqsadida, yerga ulash 
uchun kuchma yerga ulash tusiqdardan foydalanish lozim. 

---

28 
12. IV va o‘ta mo‗zlash xududlardan, shuningdek qattiq shamollar bilan bir 
paytda tez-tez muzlaydigan, qirovli va qattiq sovuqli II va III xududlardan 
o‗tadigan XL uchastkalarida muzni elektr toki bilan eritish amalga oshirilishi 
kerak. 
Eritish usulini tanlash, XL I ni ishlash sharoitlariga qarab aniqlanadi (tarmoq 
sxemasi, iste‘molchi yuklamasi, mo‗z xosil bo‗ladigan zona, liniyalarni uchirish 
mumkinligi va sh.u.). 
13. Yerga kichik tok bilan tutashishadigan elektr qurilmalarda yerga tutashish 
bartaraf qilinguncha XL ni yerga ulangan faza bilan ishlashiga ruxsat beriladi. Bu 
xolda xodimlar buzilish joyini qisqa mudsatlarda aniqlashi va bartaraf qilishi shart. 
Generator kuchlanishida bir fazali yerga tutashuv rejimi 2 soat bilan cheklanadi. 
Iste‘molchilar elektr qurilmalarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalariga