Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

Мўлжалли (ориентирли) режа-схемада ҳодиса жойи атроф-муҳитдаги ҳолат билан биргаликда қайд этилади.
Кенг кўламли (обзорли) режа-схемада ҳодиса жойидаги барча обьектлар биргаликда қайд этилади. Ушбу режа-схема обьектларнинг ўзаро жойлашуви тўғрисида тасаввур ҳосил қилиш учун ёрдам беради.
Қисмли (узелли) режа-схемада ҳодиса жойининг муҳим аҳамиятга эга бўлган алоҳида ҳудудлари қайд этилади.
Режа-схеманинг муфассал (деталли) турида эса, ҳодиса жойидаги алоҳида муҳим аҳамиятга эга бўлган из ёки предмет қайд этилади.
Режа-схемалар бажарадиган вазифасига кўра, умумий, хусусий ва махсус кўринишларда бўлади.
Умумий режа-схема ҳодиса жойининг нисбатан жойлашувини қайд этиш учун бажарилади.
Хусусий режа-схема айнан ҳодиса жойидаги ҳолатни қайд этиш учун бажарилади.
Махсус режа-схема эса, ҳодиса жойидаги махсус саволларга жавоб бериш мақсадида бажарилади.
Ҳодиса жойининг режа-схемасида қуйидагилар ўз аксини топиши керак:
1. Сарлавҳа, унда қуйидагилар ёзилиши керак:
а) режанинг масштабли ёки схематик чизма эканлиги;
б) режада нима кўрсатилганлиги;
д) режадаги тасвирнинг жойлашган ўрни;
е) режа қайси иш ва қандай тергов ҳаракати бўйича бажарилганлиги;
ф) режа тузилган сана: кун, ой, йил.
2. Масштаб (агар режа масштабли бўлса).
3. Тасвирланган ҳудуднинг «шимол—жануб» га нисбатан йўналиши.
4. Режага киритилган буюм, изларнинг баённомада кўрсатилган рақамлар билан мос келувчи рўйхати, шунингдек, шартли белгиларнинг рўйхати.
Ҳодиса жойининг режа-схемаси юқоридан оддий кўринишдаги, профил (кўндалангига ёки бўйламасига) ва чизма-маршрут кўринишларида бўлиши мумкин. Булар ичидан кўпинча тергов жараёнида юқоридан оддий кўринишдаги режа-схема қўлланилади.
Хона ичидаги воқеа жойининг режа-схемасини чизишда тўғри бурчакли координата усули ёки учбурчаклар усулидан фойдаланиш мумкин.
Ҳодиса жойида ўлчамларни олиш. Ҳодиса жойини тадқиқ этишнинг энг муҳим усулларидан бири ўлчамларни олишдир. Ўлчамларни олишда қуйидагиларга эътибор қаратиш зарур:
1) ўлчамлар олинаётганда имкони борича юқори даражадаги аниқликка интилиш ва «кўз билан» тахминий ўлчашларга йўл қўймаслик;
2) бирор буюмни ёки бир турдаги буюмларни ўлчашда бир хил ўлчов бирлигидан фойдаланиш;
3) ўлчашлар маълум бир обьектга нисбатан олинаётган бўлса, унинг олинаётган нуқтаси аниқ кўрсатилиши керак (масалан, «автомашинадан узоқлиги» эмас, «автомашинанинг олд чап ғилдирагидан узоқлиги» деб кўрсатилиши);
4) тергов учун аҳамиятга молик барча ўлчамларни олиш (масалан, мурданинг ўнг қўли кафтидан тўппончагача бўлган масофа ва ш.к.);
5) ўлчамлар мўлжаллар бўйича (девор, дарахт, қўзғалмас обьектлар) олиниши.¹⁰