Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари қЎмитаси тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатацияси институти

ИЛОВАЛАР
ИШ ҲАЖМИ ВА МАШИНАЛАРНИНГ ИШ УНУМДОРЛИГИНИ ҲИСОБЛАШ УЧУН ГРУНТЛАР ВА ЙЎЛ ҚУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИНИНГ ХАРАКТЕРИСТИКАСИ
1-илова
Грунтнинг табиий намликдаги скелет зичлиги , кўтармадаги ҳолати , стандарт зичлиги ва грунтнинг оптимал намлиги W
1-жадвал

Грунтларнинг номланиши	, т/м^3 ёки г/см^3	, т/м^3 ёки г/см^3	, т/м^3 ёки г/см^3	W, %
Йирик ва шағалли қум	1,56…1,71	1,29…1,41	1,74…1,78	6
Ўртача йириклакдаги қум	1,56…1,71	1,34…1,37	1,74…1,78	8
Енгил ва чангли қум	1,47…1,51	1,17…1,20	1,65…1,69	10
Жуда майда қум	1,49…1,57	1,18…1,25	1,68…1,72	11
Енгил супес	1,51…1,68	1,31…1,50	1,70…1,75	9…11
Чангли супес	1,51…1,64	1,30…1,46	1,70…1,85	9…13
Енлил суглинок	1,56…1,69	1,39…1,48	1,60…1,80	14…17
Ўрта суглинок	1,57...1,72	1,40...1,46	1,65...1,80	15...18
Оғир суглинок	1,58…1,74	1,41…1,45	1,70…1,80	16…18
Чангли глина	1,64…1,83	1,44…1,55	1,65…1,75	18…20

Изоҳ: намланган грунтнинг зичлиги _W қуйидаги формула орқали топилади

, т/м³,
бу ерда: _СК – грунтнинг скелет зичлиги , т/м³;
W – грунтнинг намлиги (улуш бирлигида)

Материаллар сарфини аниқлаш жадвали 1- илова 2- жадвал

Бирлик, Q тн
Зичлик, Y	1.9	1.8	1.7	1.45
Ҳажм, V М^3
Йўқотиш к -ти, Кй	1.01	1.03	1.03	1.05
Зичла-шиш к -ти, К3	1.30	1.25	1.20	1.30
Узунлиги L, м
Қатлам эни, В, м
Қатлам қалинлиги h, м
Қатлам матери-али	Майда донали а/б	Йириқ донали а/б	Кора чақиқтош	ҚША
Қатлам номи	Устки қоп-лама	Остки қоп-лама	Юқори асос	Остки асос

2-илова

1-жадвал
САМОЛЁТЛАРНИНГ ТАВСИФИ

Тавсифи		Бош таянч ғилдирагига тўғри келадиган учиш массаси, т		Пневматик шинадаги босим, Pa МПа
I гуруҳ	ИЛ-62		78,4	1,12
	ИЛ-86		63,2	0,85
	ИЛ-76		44,05	0,65
II гуруҳ	ТУ-154		47,2	0,90
	ТУ-154Б		45,6	0,85
	ТУ-134		22,32	0,83
	АН-12		22,8	0,90
	ЯК-42		24,1	0,95
III гуруҳ	АН-24		25,6	0,90
	ЯК-40		28,7	0,90
	ИЛ-18		30,4	0,80
IV гуруҳ	АН-2		32,3	0,70

2-жадвал

ГРУНТЛАРНИНГ ҲИСОБИЙ ТАВСИФЛАРИ

Табиий асос грунти	Гидрологик шароит тури	Ҳисобий ўрин коеффициенти Кс, МН/м^3, қуйидаги йўл-иқлим минтақалари учун	Эластиклик модули Э, МПа, қуйидаги йўл-иқлим минтақалари учун
		I-IV	I-IV
Шағалли қум, йирик қум	-	180	130
Ўртача катталикдаги қум	1 2	160 150	120 120
Майда қум	1 2 3	100 90 80	100 100 100
Чангли қум	1 2 3	110 80 70	50 50 50
Супес	1 2 3	110 80 70	45 45 42
Гил, суглинка	1 2 3	90 80 70	60 42 34
Чангли супес ва суглинка	1 2 3	80 60 50	42 34 34

Изоҳлар:
1.Жадвалда келтирилган ҳисобий ўрин коеффициентини кгс/см³ га келтириш учун 10 марта камайтириш, кгс/см² га келтириш учун еса 10 марта ошириш лозим.
2. 3-тур гидрогеологик шароит учун келтирилган грунтларнинг ўрин коеффициенти ва эластиклик модулларининг қиймати қуритиш, йер ости сувлари сатҳини пасайтириш ва бошқа муҳандислик тадбирларини қўллаш билан уларни 2 турга ўтказишни ҳисобга олиб кўрсатилган.
3. Грунтларнинг ўрин коеффициенти ва эластиклик модулларининг қийматлари ғоваклик коеффициенти е= 0,5-0,8 бўлганда, уларнинг табиий жойлашишига тегишлидир; е>0,8 бўлганда, коеффициентлар қийматини 35% га камайтириш лозим.
3-жадвал

Аэродром қопламалари қисмининг гуруҳи	Юкдан бўшатилиш коеффициенти	Ғилдирак пневматикасидаги ҳаво босими қуйидагича бўлганда динамиклик коеффициенти, Кд , МПа(кгс/см^2)
		1,0(10) ва кичик	1,0(10) дан катта 1,5(15)гача	1,5 дан катта
А	1	1,2	1,25	1,3
Б	1	1,1	1,15	1,2
В	0,85	1,1	1,1	1,1

Изоҳлар:

1. Қаттиқ бўлмаган қопламалар ҳисобида динамиклик коеффициенти барча қисмлар ва ғилдирак пневматикасидаги ҳаво босими учун 1,1 га тенг деб қабул қилинади.
2. Динамиклик ва юкдан бўшатилиш коеффициентлари мустаҳкамланган ва СУҚТ нинг қисқа ён томонига келиб туташадиган қисмлар учун 1 га тенг деб қабул қилинади.
4-жадвал

Аэродром қопламалари қисмларининг гурухи	Иш шароити коеффициенти , қаттиқ бўлмаган қопламаларни ҳисоблашда
	Тузилманинг эгилишдан чўзилиш бўйича ҳисоблаганда	Асфалбетон қопламаларини мустаҳкамлик бўйича ҳисоблаганда
А	1	1
Б,В	1,05	1,1
Г	1,1	1,2

5-жадвал

Аэродром қопламалари	Қаттиқ аэродром қопламаларининг иш шароити коеффициенти , аэродром синфлари қуйидагича бўлганда
	Шимолий кенгликдан 50^о шимолда			Шимолий кенгликдан 43^о ва 50^о орасида				Шимолий кенгликдан 43^о жануброқда
	Қисм гуруҳлари учун
	А	Б,В	Г	А	Б,В	Г	А		Б,В	Г
Бетонли Армобетонли Кучайтирилмаган арматурали темир бетонли Олдиндан кучайтирилган йиғма темир бетон плитали	0,80 0,90 1,00 1,20	0,90 1,00 1,00 1,30	1,10 1,20 1,30 1,40	0,75 0,85 0,95 1,20	0,85 0,95 0,95 1,30	1,05 1,15 1,25 1,40	0,70 0,80 0,90 1,20		0,80 0,90 0,90 1,30	1,00 1,10 1,20 1,40

Изоҳ: икки қатламли қопламаларнинг остки қатлами ва асфалтбетон билан кучайтирилган қаттиқ қопламалар учун иш шароити коеффициенти барча ҳолатларда шимолий кенгликнинг 50^о шимолроғида жойлашган объектдек қабул қилинади.

1-расм. Йўл-иқлим минтақаси

2-расм. Қаттиқ ва қаттиқ бўлмаган аэродром қопламалари учун
эквивалент якка ғилдиракли оғирликни аниқлаш схемаси:
И-ЙИ таянчнинг ҳисобий схемалари.

3-расм. Қаттиқ ва қаттиқ бўлмаган аэродром қопламалари учун

эквивалент якка ғилдиракли оғирликни аниқлаш схемаси:
I-VI таянчнинг ҳисобийсхемалари(давоми).

6-жадвал

Қаттиқ бўлмаган қопламалар учун асфалтбетон қоришмалари	Асфалтбетонни ҳисобий ҳарорати қуйидагича бўлганда, эгилишдаги чўзилишга қаршилиги Рд, МПа			Асфалтбетонни ҳисобий ҳарорати қуйидагича бўлганда, эластиклик модули Эаб, МПа
	10	20	30		10	20	30
Зич маркали: I II III Ғовакли	2,8/2,4 2,2/1,9 2,1/1,8 1,7/1,4	2,4/2,1 2,0/1,7 1,9/1,6 1,5/1,3	2,1/1,8 1,7/1,4 1,6/1,3 1,3/1,1		15*10^2 12*10^2 9*10^2 9*10^2	10*10^2 8*10^2 6*10^2 6*10^2	7*10^2 5*10^2 4*10^2 4*10^2

Изоҳ:
1. Кгк/см² га ўтказиш учун эгилишдаги чўзилишга қаршилик ва эластиклик модули қийматларини 10га кўпайтириш лозим.

2. Чизиқдан олдин ҳисобий таянчнинг ғилдиракли оғирлиги бир из бўйича қўйилишини ўртача кунлик келтирилган сони 50 гача бўлганда, чизиқдан кейин еса 50 дан ортиқ бўлган ҳолда асфалтбетонни эгилишдаги чўзилишга қаршилик қиймати кўрсатилган.
3. Асфалтбетонни ҳисобий ҳарорати деганда грунтли асосни кўтариш қобилияти жуда кичик бўлган йилнинг даврида қопламани енг юқори ҳарорати тушунилиши лозим. Қоплама ҳароратини кузатиш маълумотлари бўлмаганда - 30^оС қабул қилиш рухсат етилади.

7-жадвал

Қаттиқ қоплама сунъий асоси учун бетон тури	Эгилишдаги чўзили-шга мустаҳкамлик бўйича бетон синфи Бб	Эгилишдаги чў-зилишга ҳисобий қаршилик, Рб, МПа	Эластиклик модули, Эб, МПа
Керамзитобетон Майда заррали (қумли) Шлакоблок	1,6/20 2,0/25 2,4/30 2,8/35 1,6/20 2,0/25 2,4/30 1,6/20	1,2 1,5 1,8 2,1 1,2 1,5 1,8 1,2	12*10^3 13*10^3 14*10^3 15*10^3 14*10^3 17*10^3 20*10^3 9,5*10^3

Изоҳ: -
1. Чизиқ олдида эгилишдаги мустаҳкамлик бўйича бетон синфи, чизиқдан кейин – унга тегишли мустаҳкамликни вариация коеффициенти 0,135 бўлган П да эгилишдаги чўзилишга мустаҳкамлик бўйича бетонда кўрсатилган.

2. Кгк/см² га ўтказиш учун эгилишдаги чўзилишга қаршилик ва эластиклик модули қийматларини 10га кўпайтириш лозим.
8-жадвал

Сунъий асос учун қўлланиладиган материал	Ўз РСТ 23558-94 бўйича сиқи-лишга мустаҳ-камлик синфи	Эгилишдаги чўзилишга ҳисобий қаршилиги Рб, МПа	Қоплама ҳисобига эластиклик модули Э, МПа,
			қаттиқ	Қаттиқ бўлмаган
Энг қулай грунтли қоришмадан тай-ёрланган қумли цемент ва грунтли цемент Супесли ва сугли-нкали грунтлардан грунтли цемент Чангли супес ва суглинкали грунтли цемент грунтов	40 60 75 40 60 75 40 60	0,6 0,8 1,0 0,6 0,8 1,0 0,6 0,8	29*10^2 40*10^2 60*10^2 15*10^2 22*10^2 37*10^2 14*10^2 19*10^2	4,6*10^2 6,4*10^2 9,6*10^2 3,6*10^2 5,3*10^2 8,9*10^2 3,4*10^2 4,6*10^2

1.Эластиклик модули ва эгилишдаги чўзилишга ҳисобий қаршилик қийматлари учун келтирилган. Қурилмада аралаштириш йўли билан олинадиган материаллар учун келтирилган Р_б ва Э қийматларини 30% га ошириш лозим.
2. Кгк/см² га ўтказиш учун эгилишдаги чўзилишга қаршилик ва эластиклик модули қийматларини 10га кўпайтириш лозим.



4-расм. Қаттиқ бўлмаган қоплама учун коеффициентни аниқлаш
учун номограмма.

9-жадвал

Сунъий асослардаги грунтлар ва қоришмалар	Қуйидаги қопламалар ҳисобида эластиклик модули Э, МПа
	қаттиқ	қаттиқ бўлмаган
Йирик бўлакли грунтлар, қумли шағалли, енг қулай таркибли грунтли шағалли ва грунтли чақиқ тошли қоришмалар, шағалли, йирик ва ўртача катталикдаги қумлар, қуйидагилар билан мустаҳкамланган: - кетувчи кул ёки шлак билан - худди шундай, цемент ёки оҳак қўшимчаси билан - цемент қўшимчаси билан битум емулсияси	36*10^2/24*10^2 48*10^2/24*10^2 48*10^2/36*10^2	6*10^2/4*10^2 8*10^2/4*10^2 8*10^2/6*10^2
Йирик бўлакли грунтлар, қумли-шағалли, енг қулай бўлмаган таркибли грунтли чақиқ тошли қоришмалар, грунтли шағалли қоришмалар, қуйидагилар билан мустаҳкамланаган: кетувчи кул ёки шлак билан худди шундай, цемент ёки оҳак қўшимчаси билан цемент ёки карбамидли қатрон қўшимчаси билан битум емулсияси	40*10^2/36*10^2 48*10^2/24*10^2 48*10^2/24*10^2	6,5*10^2/4,5*10^2 8*10^2/4*10^2 8*10^2/4*10^2
Пластиклик қиймати 3 дан кичик бўлган қум ва супес қуйидагилар билан мустаҳкамланган: - кетувчи кул ёки шлак билан - худди шундай, цемент ёки оҳак қўшимчаси билан - цемент ёки карбамидли қатрон қўшимчаси билан битум емулсияси	30*10^2/12*10^2 40*10^2/15*10^2 40*10^2/24*10^2	5*10^2/2*10^2 7*10^2/2.5*10^2 7*10^2/4*10^2
Пластиклик қиймати 3 ва катта бўлган супеслар қуйидагилар билан мустаҳкамланган: - кетувчи кул ёки шлак билан - худди шундай, цемент ёки оҳак қўшимчаси билан - цемент қўшимчаси билан битум емулсияси - худди шундай, карбамидли қатрон	30*10^2/12*10^2 40*10^2/12*10^2 40*10^2/24*10^2 48*10^2/24*10^2	5*10^2/2*10^2 7*10^2/2*10^2 7*10^2/4*10^2 8*10^2/4*10^2
Цемент ёки оҳакли қўшимчаси кетувчи кул ёки шлак билан мустаҳкамланган суглинка	24*10^2/6*10^2	4*10^2/1*10^2
Берилган қурилмада аралаштирилган қоя тоғ жинсларидан ҳосил бўлган чақиқ тош, сиқилишдаги чегаравий мустаҳкамлиги, МПа: 100 дан 80 80 дан кичик 60гача 60 дан 30 гача	45*10^2/36*10^2 36*10^2/30*10^2 30*10^2/18*10^2	7*10^2/6*10^2 6*10^2/5*10^2 5*10^2/3*10^2
6,5дан 8см қалинликда шимдириш усулида қовушқоқ битум билан ишлов берилган чақиқ тош	36*10^2/30*10^2	6*10^2/5*10^2
Асфалтбетон: Зич ғовакли	60*10^2 36*10^2	ҚМҚ 2.05.08-97 Аэродромлар га- қаранг

Изоҳлар:
1. V ва VI даражали меъёрий оғирликларга ҳисобланадиган сунъий асосда қўлланиладиган қўшимчали ва уларсиз кетувчи кул ёки шлак билан мустаҳкамланган материалларнинг сувга тўйинган намуналари сиқилишда 2 ва 4 МПа гача мустаҳкамлик чегарасига цемент ёки карбамидли қатрон қўшимчали битум емулсияси ёки қовушқоқ битум билан мустаҳкамланганлиги 1,5 дан 2,5 МПа гача, эгилишдан чўзилишга 0,6МПа дан кам бўлмаган мустаҳкамлик чегарасига ега бўлиши керак. IV ва юқори даражали меъёрий оғирликларга материалларни сувга тўйинган намуналарини сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси тегишли равишда 4 ва 2,5 МПа дан кам бўлмаслиги, сувга тўйинган намуналарнинг эгилишдан чўзилишга мустаҳкамлик чегараси 1 МПа дан кам бўлмаслиги керак. Битум емулсияси ёки қовушқоқ битум билан мустаҳкамланган материаллар намуналарини синаш 20^оС ли ҳароратда бажарилиши керак.
2. Асфалтбетоннинг мустаҳкамлик таснифлари ГОСТ 9128-97га мос келиши керак.
3. Грунтлар эластиклик модулининг енг катта қийматларини қоришмаларни қориштиргич қурилмаларида тайёрлашда ва қоришмаларни бетон ётқизувчиларда ётқизишда ёки қоришмаларни бир марта ўтадиган грунт қоришгтиргич машиналарида тайёрлашда қабул қилиш лозим.
4. Цементли суюқ битум билан мустаҳкамланган грунтлар учун эластиклик модулларининг ҳисобий қийматларини, цементли битум емулсияси билан мустаҳкамланган грунтлар учун кўрсатилган қийматлардан 1,5 марта кам қабул қилиш лозим.
5. Органик боғловчилар билан ишлов берилган материалларнинг эластиклик модулининг катта қийматлиси мўътадил иқлимли, кичиги-мулойим иқлимли ноҳияларга тегишли.
6.Кгк/см² га ўтказиш учун эластиклик модулининг қийматларини 10 га кўпайтириш лозим.
10-жадвал

Қаттиқ ва қаттиқ бўлмаган сунъий асослар-даги грунтлар, қоришмалар, материаллар	Эластиклик модули Э, МПа	Ўрин коеффици-енти Кс, МН/м^3
Сиқилишга мустаҳкамлиги қуйидагича бўлган, зичлаш усулида ётқизилган, табиий тошлардан олинган чақиқ тош, МПа: 100 80 60	4,5*10^2 3,5*10^2 3,0*10^2	4,5*10^2 3,5*10^2 3,0*10^2
Сиқилишга мустаҳкамлик чегараси 60 МПа дан кичик бўлмаган доналарга ажратилмаган чақиқ тош, шағал, таркибида қуйидагича доналарга ега бўлган , %: 2 мм дан йирик: 0,005 ммдан майда: 85 дан ортиқ 3гача 70 дан 85 гача 3 дан 7гача 60 дан 70гача 7 дан 10гача 50 дан 60гача 10 дан 12гача	2,7*10^2 2,1*10^2 1,8*10^2 1,2*10^2	2,7*10^2 2,1*10^2 1,8*10^2 1,6*10^2
Қумли цемент билан аралаштириш усулида мустаҳкамланган чақиқ тош, чақиқ тош массасига нисбатан қумли цементнинг таркиби, % : 40 30 20 10	22*10^2 17*10^2 10*10^2 6*10^2	11*10^2 8,5*10^2 5*10^2 3*10^2
Қумли цемент қоришмаси билан шимдириш усулида мустаҳкамланган чақиқ тош, қумли цемент чақиқ тош массасига нисбатан 25% сарф билан	18*10^2	9*10^2
Грунтли шағал, грунтли чақиқ тош, қум - шағалли, қум -чақиқ тошли қоришмалар: - йирик донали(10 мм дан йирик доналари 50% дан ортиқ) - ўртача донали(2 мм дан йирик доналари 50% дан ортиқ) - майда донали(2 мм дан йирик доналари 25 дан 50%гача)	2,8*10^2 2,5*10^2 1,8*10^2	2,8*10^2 2,5*10^2 1,8*10^2
Майда тошли грунт(10мм дан йирик доналари 50%)	2,8*10^2	2,8*10^2
Қум: майда тошли йирик ўртача йирикликда	1,5*10^2 1,3*10^2 1,2*10^2	1,5*10^2 1,3*10^2 1,2*10^2
Зичлаш усулида ётқизилган металлургиянинг нордон тошқоли (шлаки)	4,2*10^2	4,2*10^2
Сараланган гранулометрик таркибдаги асосий металлургия тошқоллари: Фаол Фаоллиги кам Сараланмаган	4,0*10^2 2,5*10^2 1,7*10^2	4,0*10^2 2,5*10^2 1,7*10^2
Йирик қум: Отқинди тоғ жинсларидан Чўкинди оҳактошлардан Майда чиғаноқлар	1,4*10^2 0,9*10^2 0,9*10^2	1,4*10^2 0,9*10^2 0,9*10^2
Мустаҳкамлиги кам қумтошлар	1,1*10^2	1,1*10^2

5-расм. Оғирликдан асфалтбетонда юзага келадиган солиштирма чўзувчи кучланиш ни аниқлаш учун номограмма.

6-расм. Қуйидаги грунтларда қуриладиган қаттиқ бўлмаган аэродром қопламаларининг чегаравий нисбий эгилиши ни аниқлаш графиги: