Ўзбекистон иқтисодчилари XIII форуми

3. Табиий-географик жойлашувнинг қулай бўлиши. 
Эркин иқтисодий зонанинг табиий-географик жойлашувнинг қулай бўлиши – географик 
қулай майдонни аниқлаш, чегарасини аниқлаш ва белгилаш, коммуникация, инфратузилма, ишлаб 
чиқариш ва кадрлар бўйича потенциални ҳисобга олиш жараёнларини асослаш ва таъминлашдан 
иборат. Рус олими С.Бойконинг фикрича, эркин иқтисодий зоналар чегараси нисбатан махсус 
вазифаларни бажара оладиган, такрорланмас, ноёб географик ҳолатга эга бўлиши керак
4
.
А.С.Солиев “Танланган асарлар”ида ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш мамлакат 
миллий иқтисодиётининг умумий ҳолати, стратегик вазифалари билан белгиланиши, ҳудудлар 
ривожланиши тўғри тартибга солинмаса, бошқарилмаса минтақаларда эркин рақобат муҳити, очиқ 
иқтисодий муносабатлар тўлақонли вужудга келмаслиги, шу нуқтаи назардан ишлаб чиқариш 
кучларини ривожлантириш ва ҳудудий меҳнат тақсимотини ташкил қилиш давлат томонидан 
тартибга солиб борилиши объектив қонуният эканлигини таъкидлаб ўтган.
5
. Ижтимоий меҳнат 
тақсимоти унсури бўлган ҳудудий меҳнат тақсимоти (ҲМТ) соддароқ қилиб айтганда, турли 
жойларнинг: мамлакат ёки вилоятлар, туманлар, шаҳарларнинг ҳар хил маҳсулот ишлаб чиқаришга 
1
Друзик Я.C. Свободные экономические зоны в системе мирового хозяйства: учебное пособие. М.: 
«ФУА.информ», 2000. C. 368.- стр 241. 
2
Шеховцев А., Шестакова М., Громов А. Свободные экономические зоны: мировой опыт и перспективы в 
Роcсии. // Вопросы экономики. - 2000. № 10 C. 104-117. 
3
Изоҳ: Ушбу кодекс-эркин иқтисодий зоналар фаолияти бўйича тизимлаштирилган нормаларни ўз ичига олган 
қонун ҳужжати ҳисобланади.
4
Бойко C. Необходим закон о свободных экономических зонах. // Экономист, № 2, 1994. 51-54C. 
5
А.С.Солиев. Танланган асарлар. “Mumtoz”. Ташкент-2018. 286-бет 

---

167 
ихтисослашишидир. ҲМТ кенг маънода – бу ишлаб чиқариш соҳа (тармоқ)ларини худуднинг табиий 
шароити ва бойликлари, аҳолиси, меҳнат ва бошқа ресурслари каби ҳамда минтақа бозорининг 
ҳажми, аҳолисининг сотиб олиш қобилияти, инфратузилма ва коммуникацион тизимининг 
ривожланганлик даражаси каби омилларга қараб жойлаштирилишини назарда тутади. Ишлаб 
чиқариш жараёни узлуксизлигига эришиш, тежамкор ижтимоий меҳнат унумдорлигининг ўсиши 
ҳамда аҳолининг моддий ва маданий фаровонлигининг кўтарилиши саноат ишлаб чиқаришини 
жойлаштиришнинг ижтимоий-иқтисодий самарадорлиги мезонидир.