Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агертлиги

Ko`p sathli tizimlar. 

 

 

Oldingi  yondashishni  umumlashtirilgani,  OT  ni  sathlar  (qatlamlar) 

ierarxiyasi sifatida tashkil etishdir. OT funktsiyalari qatlamlarni tashkil etadi, m-n, 

fayl  tizimi,  jarayonlarni  va  qurilmalarni  boshqarish  va  x.k.  Har  bir  qatlam,  faqat 

o`zining  bevosita  qo`shnisi,  yuqorisidagi  yoki  pastdagi  qatlamlar  bilan  aloqa  qila 

oladi.  Amaliy  dasturlar  yoki  OT  ning  modullari  so`rovni,  shu  qatlamlar  bo`yicha 

yuqori va pastga uzatish mumkin. 

 

Shu taxlitda qurilgan birinchi tizim, Deykstra va uning talabalari tomonidan 

1968 yilda qurilgan bo`lib, THE tizimi deb ataladi. 

 

Tizim 6 ta qatlamdan iborat edi, 0-chi qatlam, protsessor vaqtini taqsimlash 

bilan  mashg`ul  bo`ladi,  u  jarayonlarni  uzilishi  bo`yicha  yoki  vaqt  o`tishi  bilan 

boshqa jarayonlarga o`tkazadi. 

 

1-chi  qatlam  xotirani  boshqargan,  u  operativ  xotira  va  magnit  barobani 

sohasini,  operativ  xotirada  joy  yetmagan  jarayondlar  qismlariga  (sahifalar) 

taqsimlagan, ya’ni 1-chi qatlam virtual xotira funktsiyasini bajargan. 

 

2-chi qatlam operator konsoli va jarayon o`rtasidagi aloqani boshqargan. Bu 

qatlam yordamida, har bir qatlam o`zining shaxsiy operator konsoliga ega bo`ladi. 

 

3-chi qatlam yordamida har bir jarayon, aniq qurilmalar bilan ishlash o`rniga 

(ularning  turli  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda)  foydalanuvchiga  qulay 

xarakteristikalarga  ega  bo`lgan  kiritish-chiqarish  abstrakt  qurilmalarga  murojaat 

etgan.  

 

4-chi  qatlamda,  kirish-chiqish  qurilmalarini  boshqarish,  xotira  va  konsol, 

jarayonlar bilan xech qanday aloqasi bo`lmagan foydalanuvchi dasturlari ishlagan. 

 

THE  tizimida,  ko`p  qatlamli  sxema  ishlab  chiqish  (tselim  razrabotki) 

maqsadlariga  xizmat  qilgan,  chunki  keyin  tizimning  hamma  qismlari  umumiy 

ob’ekt moduliga kompanovka qilingan. 

 

Ko`p  qatlamlilikning  keng  umumlashtirilishi  MULTICS  OT  larida  amalga 

oshirildi.  MULTICS  tizimida  har  bir  qatlam  (xalqa  deb  ataluvchi)  yuqorida 

joylashganidan ko`ra imtiyozliroqdir. 

 

Yuqori qatlamdagi protsedura, quyidagi protsedurani chaqirmoqchi bo`lsa, u 

mos  tizimli  chaqiriqni  bajarishi  lozim,  ya’ni  chaqiriq  bajarilishi  oldidan 

parametrlari  sinchiklab  tekshiriladigan  TRAP  (uzilish)  komandasi  bajarilshi 

lozimdir. 

 

MULTICS  da  OT,  hgpar  bir  foydalanuvchi  jarayonining  adres  makoni 

qismidan iborat bo`lsa ham, apparatura, ma’lumotlar ximoyasini xotira segmentlari 

darajasida  himoya  qiladi.  Masalan,  ma’lum  segmentlarga  faqat  yozish  uchun, 

boshqalariga faqat o`qish yoki bajarish uchun ruxsat beradi. 

 

MULTICS  da  yondoshishning  ustunligi  shundan  iboratki,  u  foydalanuvchi 

tizimi  strukturasiga  ham  kengaytirilishi  mumkin.  M-n,  professor-  talabalar 

dasturlarini baholash va testlash uchun dastur yozishi mumkin, va bu dasturni   

---

 

33 

n-chi  qatlamda  ishga  tushirishi  mumkin,  bu  vaqtda  talaba  dasturlari  n+1  chi 

qatlamda ishlaydi, chunki ular o`z baholarini o`zgartira olmaydi. 

 

Ko`p  qatlamli  yondashish,  UNIX  OT  ining  turli  variantlarini  amalga 

oshirishda ishlatilgan. 

 

Amalda,  bunday  strukturali  yondashish  odatda  yoxshi  ishlaydi,  bugungi 

kunda u ko`pincha monolit tarzda qabul qilinadi. 

 

Ko`p qatlamli strukturaga ega bo`lgan tizimlarda, bitta qatlamni oib tashlab, 

boshqasi bilan almashtirish, qatlamlar orasidagi interfeysning o`ziga xosligi uchun, 

murakkabdir.  Yangi  funktsiyalarni  qo`shish  va  mavjudlarini  o`zgartirish  OT  ni 

mukammal  bilish  ko`p  vaqtni  talab  qiladi.  OT  lar  uzoq  yashaydilar  va  kengayish 

va  rivojlanish  imkoniyatiga  ega  bo`lishlari  kerakligi  uchun  monolit  yondashish 

nazardan qoldi va uning o`rniga klient-server modeli va u bilan qat’iy bog`langan 

mikroyadro kontseptsiyasi keldi.