Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агертлиги

4-chi davr (1980dan – hozirgi vaqtgacha). 

Operatsion  tizimlar  rivojlanishidagi  keyingi  davr  katta  integral  sxemalarni 

(BIS) yuzaga kelishi bilan bog`liq bo`lgan davrdir. Bu yillarda integratsiya darajasi 

keskin  o`sishi  va  mikrosxemalar  arzonlashishi  yuz  berdi.  Kompyuterdan  alohida 

foydalanuvchilar foydalanishi imkoni yuzaga keldi, va shaxsiy kompyuterlar davri 

boshlandi. 

Arxitektura  jihatidan,  shaxsiy  kompyuterlar,  minikompyuterlar  tiplari 

sinflaridan  xech  narsasi  bilan  farq  qilmas  edilar,  faqat  ularning  baholarida  farq 

bo`ldi.  Agar  minikompyuter  korxona  va  universitet  bo`limiga  shaxsiy  hisoblash 

markaziga  ega  bo`lishiga  imkon  bergan  bo`lsa,  shaxsiy  kompyuter  esa  bunday 

imkoniyatni alohida inson uchun yaratdi. 

Kompyuterlar  hisoblash  texnikasi  sohasida  mutaxassis  bo`lmaganlar  ham 

keng  ko`lamda  foydalana  boshladilar,  bu  esa  o`z  navbatida  “do`st”  dasturiy 

ta’minotni yaratishni talab etdi, bu dasturchilarni alohida o`rnidan qo`zg`atdi. 

Operatsion tizimlar bozorida ikkita tizim ustunlik qila boshladilar: MS-DOS 

va  UNIX  OT  lari.  Bir  foydalanuvchili  MS-DOS  OT  lari  Intel  8088  asosida 

qurilgan  mikroprotsessorlar,  va  keyin  80286,  80386  va  80486  asosida  qurilgan 

kompyuterlarda foydalanildi. 

Multidasturli,  ko`pfoydalanuvchili    UNIX  OT  i  intel-bo`lmagan 

kompyuterlar  muxitida  ustunlik  qila  boshladi,  ayniqsa  yuqori  unumdorlikka  ega 

bo`lgan RISC-protsessorlar uchun. 

80-yillar  o`rtalarida,  tarmoq  yoki  taqsimlangan  OT  lar  boshqaruvchi  ostida 

ishlaydigan shaxsiy kompyuterlar keskin tarzda rivojlana boshladi. 

Tarmoq OT larida, foydalanuvchi tarmoqda boshqa kompyuterlar mavjudligi 

haqida  bilishlari  va  boshqa  kompyuterga  uning  resurslaridan,  asosan  fayllaridan 

foydalanish uchun boshqa kompyuterga  mantiqan kirishlari kerak.  

---

 

12 

Tarmoqdagi  har  bir  mashina,  kompyuterning  avtonom  operatsion  tizimidan 

tarmoqda  ishlashga  imkon  beradigan  qo`shimcha  vositalarga  ega  bo`lgan,  lokal 

operatsion tizimini bajaradi. 

Tarmoq  OTi,    bir  protsessorli  kompyuter  OTidan  asosli  farq  qilmaydi. 

Ularning  tarkibida,  albatta,  tarmoq  interfeysini  qo`llovchi  (tarmoq  adapteri 

drayveri) va shu bilan birga tarmoqdagi boshqa kompyuterlarga masofadagi kirish 

vositalari  va  masofadagi  fayllarga  murojaat  vositalari  mavjuddir,  ammo  bu 

qo`shimchalar operatsion tizimni strukturasini tubdan o`zgartirmaydi. 

Hisoblash tizimlarini rivojlanishi bosqichlarini ko`rib chiqib, biz rivojlanish 

jarayonida mumtoz (klassik) OT lar bajargan 6 ta asosiy funktsiyalarni ajratishimiz 

mumkin: 



  Topshiriqlarni rejalashtirish va protsessordan foydalanish; 



  Dasturlarni kommunikatsiya va sinxronizatsiya vositalari bilan ta’minlash; 



  Xotirani boshqarish; 



  Fayl tizimini boshqarish; 



  Kiritish-chiqarishni boshqarish; 



  Xavfsizlikni ta’minlash. 

Har bir keltirilgan funktsiyalar odatda OT tarkibidagi komponetalaridan biri 

sifatida  amalga  oshirilgan.  Ular boshidanoq,  OT  tarkibiy  qismi  sifatida  yaratilgan 

emas,  ular  rivojlanish  jarayonida  yuzaga  keldi.  Inson  yaratgan  hisoblash  tizimi 

rivojlanishi  (evalyutsiyasi)  shu  yo`ldan  ketdi,  ammo  hech  kim  bu  yo`l 

rivojlanishning yagona mumkin bo`lgan yo`li deb isbot qilolmaydi. 

OT  lar,  shu  ayni  vaqtda  ularning  mavjudligi-hisoblash  tizimidan  oqilona 

foydalanishdir, shuning uchun ham ular mavjud. 

---

 

13