Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Салыстырмалы майдан (юза)
(S, см
2

г) материалға адсорбция етилген суў пуўы 
(ямаса газ) бенен оныӊ геўеклери ишки майданы мономолекуляр қаплама массасына 
пропорционал болып, басқа сӛз бенен айтқанда 1 г материал порошогы бӛлекшелерин бир 
қатар ӛз-ара тығыз етип жайластырғанда пайда еткен майданды түсиниў керек: 
S

(a
1
.
N

M)
.
m , 
бул жерде: а
1
-бир адсорбцион молекула менен қапланған майдан; суў молекуласы 
ушын а
1

10,6
.
10
-16
см
2
; N

6,06
.
10
23
Авагадро саны, М- адсорбция етилген газ молекуляр 
массасы (суў пуўы ушын М

18). 
 
2.4. Гидрофизикалық қәсийетлер 
Суў сиӊдириўшеӊлик 
деп геўек материаллардыӊ суў сиӊдириў ҳәм суўды ӛзинде 
услап турыў қәсийетине айтылады. Суў сиӊдириўшеӊлик кӛрсеткиши материаллардыӊ 
тойыныўы ушын сарыпланған суў массасыныӊ сол материал қурғақ ҳалаттағы массасына 
болған қатнасы менен анықланады. Материал геўеклериниӊ суўға толық қандырылған 
ҳалаты оныӊ кӛлемли суў сиӊдириўшеӊлиги делинеди. Әдетде, микрогеўеклер суў менен 
пүткиллей толмаслығы себепли материаллардыӊ суў сиӊдириўшеӊлиги оныӊ абсолют 
геўеклери кӛлеминен кем болады. Себеби материалдағы микрогеўеклер (0,0001-0,001 мм) 
нормал 
атмосфера 
басымында 
суўға 
толмайды. 
Материаллардыӊ 
массасына 
салыстырғандағы суў сиӊдириўшеӊлиги тӛмендеги формула арқалы анықланады: 
W
m

[(m
1
-m)

m]
.
100% , 
бул жерде: 
m
-материаллардыӊ қурғақ ҳалаттағы массасы г, кг;
m
1
- материаллардыӊ суў сиӊдирилген ҳалаттағы массаси г, кг; 
Материаллардыӊ кӛлемли (V) суў сиӊдириўшеӊлиги тӛмендегише анықланады: 
W
v

[(m
1
-m)

V]
.
100% 
Cуў сиӊдириўшеӊлик материалды әсте-ақырын суўға шӛктириў, қайнатыў ҳәм басым 
астыда сиӊдириў усыллары менен анықланады. Шашылыўшы материаллар (қум, шағал, 
гилтопырық) ығаллығы диэлкометрикалық ямаса нейтрон усыллары менен анықланады. Бул 
усыллар материалдыӊ суў тәсиринде диэлектрикалық қәсийетиниӊ ӛзгериўине ямаса 
тезлетилген нейтронлардыӊ материалдан ӛтиў тезлигине тийкарланған. Айрым 
материаллардыӊ суў сиӊдириўшеӊлиги тӛмендегише (массасына салыстырғанда, % те): айна 
ҳәм полат-0; гранит 0,02-0,7; әпиўайы аўыр бетон 2-4; әпиўайы гербиш 8-15; пенопласт 100-
200 ҳәм оннан кӛп болады.