Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Савол: Болаларда кўп кузатиладиган асаб касалликлари ҳақида ҳам 
маълумот берсангиз. 
Жавоб: Умуман олганда, болаларда учрайдиган касалликлар сони 
ҳам кўп. Асаб системасининг аксарият касалликлари кўп этиологияли, 
яъни кўп сабаблидир. Ҳомиладорлик давридаги касаллик лар, туғруқ 
пайтида ва гўдаклик даврида рўй берган бош мия жароҳатлари, вирус-
ли инфекциялар, яллиғланиш касалликлари болаларда эрта ривожла-
нувчи асабий-руҳий бузилишларнинг асосий сабаблари ҳисобланади. 
Айниқса, ҳомиладор онада кузатиладиган инфекциялар, кучли ҳиссий-
асабий зўриқишлар, салбий таъсирга эга бўлган фармакологик до-
рилар, спиртли ичимликларни истеъмол қилиш, чекиш каби ножўя 
омиллар ҳам бола миясининг соғлом ривожланишига салбий таъсир 
кўрсатади. 
Болада асаб бузилишлари шаклланишида ру ҳий омиллар ҳам кат-
та аҳамият касб этади. Ота-онанинг болага нотўғри муносабати, бола-
нинг ўгай она ёки ўгай ота қўлида тарбияланиши, мактаб ва маҳаллада 
безори болалар орасига тушиб қолиши унинг руҳиятига салбий таъсир 
кўрсатади ва бола асабий бўлиб вояга етади. 
Савол: Болаларда асаб бузилишларининг белгилари қандай намоён 
бўлади? Ташхис қўйишда нималарга эътибор қаратиш керак?
Жавоб: Болаларда кузатиладиган асабий-руҳий бузилишлар аломат-
лари турли-туман. Жаҳл дор лик, иштаҳа пасайиши ёки йўқолиши, уйқу 
бузи лиши, руҳан тез чарчаб қолиш, фанларни ўзлаш ти ришнинг сусайиб 
кетиши, хотира пасайиши, қўрқиш каби белгилар шулар жумласидан. 
Асабий-руҳий бузилишлар баъзи болаларда хавотир, қўрқув ва кўп тер-
лаш билан намоён бўлади. Шунингдек, қўллар титраши, дудуқланиб га-
пириш ва энурез ҳам кузатилиб туради.
Гипердинамик синдром ва тиклар тўғрисида батафсил тўхталиб 
ўтамиз. Чунки бу синдромлар болалар орасида кўп тарқалган.
Беўхшов ҳаракатлари жуда кўп, жаҳлдор, йиғ лоқи, ота-онасининг 
гапига кирмайдиган, ўз бил га нидан қолмайдиган, паришонхотир, ака-

---

АСАБ ВА РУҲИЯТ
151
укала ри ва ўз тенгдошлари билан чиқиша олмайдиган, ўжар ва қайсар 
болаларда учрайдиган симптомлар мажмуасига гипердинамик синдром 
деб аталади. Ушбу синдромнинг синонимлари кўп: «Гиперактив син-
дром», «Миянинг минимал дисфункцияси», «Гиперкинетик синдром» ва 
ҳоказо. Менимча, бу синдромга яна бир ном бериш лозим, яъни «Бебош