Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija

TA’LIM SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA INTERFAOL METODLARDAN 
FOYDALANISH 
Adizova Gulchiroy A’zamovna, Xolova Nigina Sur’atovna 
Navoiy shahridagi 6- maktabning Ona tili va adabiyot fani o’qituvchilari. 
 
Xozirgi  davrda  mamlakatimizda  ta’lim-tarbiyaning  axborot  kommunikatsiya  tizimi,  internet 
tarmoklari va zamonaviy pedtexnologiyalar bilan bog‘lik yangi imkoniyatlar yaratib berilmokda. Ta’limni 
an’naviy usullari urnida intefaol usullarni qo‘llash orkali uni samaradorligiga erishish dolzarb bulib turibdi. 
Innovatsion  texnologiyalar,  pedagogik  va  axborot  texnologiyalarini  o‘quv  jarayonida  qo‘llashga 
bo‘lgan qiziqish, kundan-kunga rivojlanib bormokda. Bunday bo‘lishini sabablaridan biri, shu vaktgacha 
an’anaviy  ta’limda  o‘quvchilarni  fakat  tayyor  bilimlarini  egallashga  o‘rgatilgan  bo‘lsa,  zamonaviy 
pedagogik texnologiyalar dars jarayoniga tadbiq etishda esa, ularni egallayotgan bilimlarini o‘zlari kidirib 
topishlariga,  mustaqil  o‘rganib,  tahlil  kilishlariga,  xatto  xulosalarni  xam  o‘zlari  keltirib  chikarishlariga 
o‘rgatadi.  Pedagogik  texnologiya  va  pedagogik  maxoratga  oid  bilim,  tajriba  va  interfaol  usullar 
o‘quvchilarni bilimli, ko‘nikma va malakaga ega bulishlarini ta’minlaydi. 
Innovatsion  texnologiyalar,  pedagogik  va  axborot  texnologiyalarini  o‘quv  jarayonida  qo‘llashga 
bo‘lgan kizikish, kundan-kunga rivojlanib bormokda. Bunday bulishini sabablaridan biri, shu  vaktgacha 
an’anaviy ta’limda o‘quvchilarni fakat tayyor bilimlarini egallashga urgatilgan bulsa, zamonaviy pedagogik 
texnologiyalar dars jarayoniga tadbik etishda esa, ularni egallayotgan bilimlarini uzlari kidirib topishlariga, 

---

 
188 
 
mustakil  o‘rganib,  taxlil  kilishlariga,  xatto  xulosalarni  xam  uzlari  keltirib  chikarishlariga  urgatadi. 
Pedagogik texnologiya va pedagogig maxoratga oid bilim, tajriba va interfaol usullar o‘quvchilarni bilimli, 
kunikma va malakaga ega bulishlarini ta’minlaydi. 
Interfaol metodlar bu-jamoa bulib fikrlash deb yuritiladi, ya’ni pedagogik ta’sir etish usullari uziga 
xosligi  shundaki,  ular  fakat  pedagog  va  boshlayetich  sinf  o‘quvchilarning  kichik  guruxlarga  bulib, 
birgalikda  faoliyat  kursatishi  orkali  amalga  oshiriladi.  Bunday  pedagogik  xamkorlik  jarayoni  uziga  xos 
xususiyatlarga ega bulib, ularga kuyidagilar kiradi: 
o‘quvchining dars davomida befark bulmaslikka, mustakil fikrlash, ijod etish va izlanishga majbur 
etishi; 
o‘quvchilarni o‘quv jarayonida fanga va bilim olishga bulgan kizikishlarini doimiy ravishda bulishini 
ta’minlashi; 
o‘quvchining  bilimga  bulgan  kizikishini  mustakil  ravishda  bajarishi  va  xar  bir  masalaga  ijodiy 
yondoshgan xolda kuchaytirishi; 
Pedagog va o‘quvchilarning xamisha xamkorlikdagi faoliyatini tashkil kilinishi nazarga tutiladi.. 
Jamiyat tarakkiyoti xech kachon tuxtab kolmaydi, uning Fildiragi doimo oldinga karab aylanaveradi, 
bu  albatta  tabiiy,  tarixiy  jarayondir.  Shuning  uchun  xam  biz  o‘qituvchilar  bu  borada  ilFor  pedagogik 
taxnologiyalarni  dars  jarayoniga  keng  tadbik  etishimiz  darkor.  Dars  jarayonida  o‘quvchilarga  ta’lim- 
tarbiyani birgalikda olib borish maksadga muvofikdir. 
O‘qituvchi o‘quvchilarni ma’naviy, badiiy va axlokiy madaniyatlarini shakllantirishi, ularda milliy 
g‘urur va vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirishini ta’minlashi zarur. 
Biz bilamizki «Pedagogika» ta’lim - tarbiya xakidagi fan sifatida tarbiyaning moxiyatini tushunishini 
va uning konuniyatlarini ochib berishi xamda shu orkali inson manfaatlari tarbiya jarayoniga ta’sir etishini 
nazarda  tutadi.  Bu  albatta  kupgina  muammolarni  xal  etishda  yakindan  yordam  beradi.  Ilg‘or  pedagog 
murabbiylar tajribasi bilan bir katorda oddiy o‘qituvchilarning faoliyatlari xam o‘rganib boriladi. Chunki 
tajribalarni o‘rganish jarayonidagi muammo: yutuk va kamchiliklar aniklanadi. Bunda kuzatish, intervyu 
olish,  anketalashtirish,  o‘quvchilarning  yozma  va  og‘zaki  xamda  amaliy  va  ijodiy  ishlari,  pedagogik 
xujjatlarni o‘rganish metodlaridan unumli foydalaniladi. 
O‘qituvchi-o‘quvchi darsning maksaddan natijaga erishishida kanday texnologiyani tanlashlari ular 
ixtiyorida,  chunki  xar  ikkala  tomonning  asosiy  maksadi  anik  natijaga  erishishga  karatilgan,  bunda 
o‘quvchilarning  bilim  saviyasi,  gurux  xarakteri,  sharoitga  karab  ishlatiladigan  texnologiya  tanlanadi, 
masalan:  natijaga  erishish  uchun  balkim  film,  tarkatma  material,  chizma  va  plakatlar,  turli  adabiyotlar, 
axborot texnologiyasi kerak bular, bular o‘qituvchi va o‘quvchiga bog‘lik. 
O‘qituvchi  o‘qitish  jarayoni  oldindan  loyixalashtirish  zarur,  bu  jarayonida  pedagog  o‘kuv 
predmetining  uziga  xos  tomonini,  joy  va  sharoitini,  eng  asosiysi,  o‘quvchining  imkoniyati  va  extiyojini 
xamda xamkorlikdagi faoliyatini tashkil eta olishini xisobga olishi kerak, shundagina, kerakli kafolatlangan 
natijaga erishish mumkin. Kiska kilib aytganda, o‘quvchini ta’limning markazita olib chikish kerak. 
Xulosa o‘rnida ta’kidlash joizki, bunday natijaga erishish amaliyotda o‘quv jarayonida innovatsion 
va axborot texnologiyalarni qo‘llashni takazo etadi. Ular juda xilma - xildir. Bular yangi interfaol usullar 
va ta’lim metodlari xamda xozirda dars jarayonida qo‘llaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar shular 
jumlasidandir.  Shu  bilan  birgalikda  aytish  lozim-ki,  yukorida  keltirilgan  zamonaviy  metodlar,  yoki 
o‘qitishning  samarasini  oshirishga  yordam  beruvchi  texnologik  treninglardan  keng  foydalanilsa, 
o‘quvchilarda  mantikiy,  akliy,  ijodiy,  tankidiy  va  mustaqil  fikrlash  shakllanadi.  Ayniksa,  o‘quvchilarni 
kobiliyatlarini rivojlantirishga, rakobatbardor, yetuk mutaxassis bo‘lishlariga xamda mutaxassisga kerakli 
bulgan kasbiy fazilatlarni tarbiyalashga yordam beradi.