Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija


CHET TILIDAGI SO‘ZLARNI TEZ VA OSON O‘RGANISH METODIKASI



Download 5,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet142/211
Sana31.12.2021
Hajmi5,56 Mb.
#213903
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   211
Bog'liq
Туплам 27.10

CHET TILIDAGI SO‘ZLARNI TEZ VA OSON O‘RGANISH METODIKASI 
Aripova Shoira Djurakulovna 
 TDAU Tillar kafedrasi Ingliz tili ukituvchisi 
 
Globallashuv jarayoni tezlashgan sari chet tillarini o‘rganish zamon talabi bo‘lib bormoqda. Ushbu 
maqolada  ingliz  tilidagi  so‘zlarni  oson  va  tez  o‘rganish  usullaridan  bir  nechtasi  keltirib  o‘tilgan. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Birinchi  Prezidentining  qarorida  “Zamonaviy  pedagogic  va  axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or usullarini joriy etish yo‘li bilan 
o‘sib kelayotgan yosh avlodni chet tillariga o‘qitish, shu tillarda erkin so‘zlasha oladigan mutaxassislarni 
tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish hamda buning negizida, ularning jahon sivilizatsiyasi yutuqlari 
hamda  dunyo  axborot  resurslaridan  keng  ko‘lamda  foydalanishlari,  xalqaro  hamkorlik  va  muloqotni 
rivojlantirishlari  uchun  shart-sharoit  va  imkoniyatlar  yaratish”  ta’kidlangan.  Shu  sababli  bugun  hayot 
tarzini chet tillarisiz faraz qilib bo‘lmaydi. 
Hozirgi davrda ham bir sohani yaxshi bir mutaxassisi bo‘lish uchun chet tilini bilish oddiy talabga 
aylanib  qoldi.  Bizning  yurtimizda  ham  xorijiy  tillarni  o‘rganishga  bo‘lgan  e’tibor  doim  yuqori  bo‘lgan. 
Ayni  kundalarda  ta’lim  muassasalarida  xorijiy  tilni  o‘rganishga  bo‘lgan  e’tibor  kundan-kun  ortib 
bormoqda.  Shu  maqsad  yo‘lida  yangi  izlanishlar,  nashrlar  va  zamonaviy  uslub  yo‘llari  ustida  ilmiy 
tadqiqotlar olib borilib, o‘quvchi va talabalarda xorijiy tilga bo‘lgan talab juda katta bo‘lib, unga qo‘yilgan 
yo‘ldagi mashaqqatlar esa undan-da ulkandir. Ushbu maqolada esa, shu tilga oid bo‘lgan so‘zlarni qulay va 
oson  o‘rganish  yo‘llari  keltirib  o‘tilgan.  Biz  chet  tillarini  o‘rganish  davomida  ba’zi  bir  qiyinchiliklarga 
uchrashimiz tabiiy xol. Biror bir tilni mukammal o‘rganish uchun eng muhimi hayotdagi har bir sohada 
bo‘lgandek ishtiyoqdir. 
Har doim o‘rganuvchi shaxs doim bu tilni nima uchun o‘rganishim kerak degan savolni berishi va 
har  qanday  qiynalgan  vaziyatida  maqsadini  eslashi  shart.  Endigi  navbat  esa,  chet  tilidagi  so‘zlarni  qay 
yo‘sinda oson va tez o‘rganish. Ba’zi odamlar uchun yangi so‘zlarni o‘rganish oson kechadi, chunki ular 
eslab  qolmoqchi  bo‘lgan  so‘zlarini  va  ta’rifini  ko‘radilar,  so‘ngra  o‘sha  ma’lumotni  o‘z  miyalarida 
saqlaydilar. 
Ko‘pchilik esa so‘zlarni eslab qolish, ularni va jumlalarni qanday ishlatish bilan kurashadilar. Agarda 
yangi so‘zlarni eslab qolishga qiynalsangiz ushbu keltirib o‘tilgan yo‘llarni sinab ko‘ring. Ba’zi odamlar 
borki,  ular  tinglash  orqali  yaxshi  o‘rganadilar,  ba’zilar  esa  yozish  orqali.  Avvalo,  qaysi  toifaga  mos 
ekanligimizni  aniqlab  olishimiz  kerak.  Misol  uchun,  siz  so‘zlarni  yozganingizda  yaxshiroq  eslayotgan 
bo‘lsangiz, yozishni ichiga olgan qiziqarli va samarali ishlarni qilishingiz mumkin. Qaysi o‘rganish uslubi 
siz uchun eng yaxshisi ekanligiga amin bo‘lsangiz, unda quyida tavsiya etilgan barcha usullarni qo‘llash 
orqali o‘zingiz va miyangiz haqida ko‘p narsalarni bilib olasiz: 
1. Chet tilidagi so‘zlar har xil audiolarni tinglang 
Tillarni  o‘rganayotgan  olimlarning  fikricha,  til  o‘rganishning  biz  bilmagan  bir  usuli  mavjud.  Bu 
ongsiz va yopiq til o‘rganishdir. Bunday o‘rganish biz  harakat qilmasak ham sodir bo‘ladi. Bu usul biz 
stolda o‘tirib, qoidalarni qayta-qayta takrorlash orqali ro‘y bermaydi. Buning o‘rniga, ko‘plab chet tillarini 
tinglaganimizda  va  e’tibor  bermaganimizda  sodir  bo‘ladi.  Ajablanarlisi  shundaki,  biz  so‘zlar  nimani 
anglatishini tushunmasak ham, tinglashni o‘rganamiz. Tadqiqotlardan so‘ng o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, 
odamlar bu usulni tinglab, har qanday tilni o‘rganishlari mumkin. Buning sababi biz tilni tinglaganimizda, 
har xil so‘z va tovushlarni eshitamiz. Bu o‘rganishning tabiiy yo‘li. Bolalar doim buni amalga oshirishadi. 
O‘ylab ko‘ring, bolalar juda  yosh bo‘lishganida gapira olish qobiliyatiga ega bo‘lishmaydi. Tinglashlari 
mumkin xolos. Ular so‘zlashuvlarni to‘liq tushunishdan oldin va tilni o‘zlarida foydalanishlari uchun ular 
soatlab tinglaydilar va so‘ngra o‘sha so‘zlarni birma-bir qo‘llaydilar. 
Xullas, shuning uchun barchamizda bu qobiliyat bolaligimizdan buyon shakllanib boradi, lekin biz 
bundan oqilona foydalanolmaymiz. Shuning uchun doim xorijiy tillardagi har xil musiqa va audio kitoblarni 
ko‘proq tinglang. Mahalliy chet tilidagi ma’ruzachilar bir-birlari bilan gaplashadigan joylarga borish shart. 
Siz  diqqat  bilan  tinglashingizni  hojati  yo‘q,  faqatgina  atrofda  yurish,  diqqatga  sazovor  joylardan  zavq 


 
184 
 
olishingiz  mumkin.  Nima  bo‘lishidan  qat’iy  nazar  chet  tillariga  oid  bo‘lgan  so‘zlar  quloqlaringiz  va 
miyangizga eshitilib va yetib turishi zarur. 
2. Tovushlarni o‘rganing 
Yangi tilni o‘rganishning eng qiyin narsalardan biri hamma yangi tovushlarni o‘rganishdir. Xorijiy 
tillarda  ona  tilingizdagi  kabi  hech  qachon  foydalanmaydigan  tovushlar  ham  bo‘lishi  mumkin.  Shuning 
uchun,  eng  avvalo,  tovushlar  bilan  tanishib  chiqish  maqsadga  muvofiq  bo‘ladi.  So‘zlarni  so‘zlashuvda 
foydalanayotganda, so‘zlarni boshqa so‘zlar, tovushlar, harakatlar, fikrlar yoki rasmlar bilan bog‘lash zarur. 
Quyoshning  rasmini  ko‘rganda,  darhol  “quyosh”,  “issiq”  so‘zlarni  o‘ylash  tabiiy  hol.  Bu  haqida 
o‘ylash uchun vaqt kerak emas, bu so‘zlar doim miyangizda avtomatik ravishda paydo bo‘ladi.  Shuning 
uchun so‘zlarni yodlayotganigizda, voqealarga bog‘lab eslab qolishga harakat qiling. Uyushmalar orqali 
o‘rganiladigan so‘zlar nafaqat qiziqarli, balki chet tilini o‘rganishni jadallashtirishning juda foydali usuli 
hisoblanadi. Olimlar bu ishni imo-ishora tiliga, tillarni gapirishga undaydigan va so‘zlarni tovushlar o‘rniga 
qo‘llar  va  barmoqlar  ishlatiladigan  tilga  qarash  uchun  ishlatgan.  Tajriba  shuni  ko‘rsatadiki,  so‘zlarning 
so‘zlar kabi ko‘rinadigan belgilarni eslash ancha oson. 
 
Yangi  so‘zlarni  o‘rganayotganda  ularni  guruhlab  o‘rganishga  harakat  qilish  kerak.  So‘zni  tasvir, 
harakat yoki boshqa so‘zlar bilan birlashtiring. Sizning fikringizdagi bu kuchli aloqangiz bo‘lsa, uni eslab 
qolishingiz osonroq bo‘ladi. O‘zingiz o‘rgangan so‘zlarning ma’nosini ko‘rsatish uchun qo‘llaringiz va har 
xil  narsalardan  foydalaning.  Ta’riflarni  yozish  o‘rniga  ba’zi  su’ratlarni  chizishga  harakat  qilishingiz 
mumkin. Bu usullar esa, xorijiy tilga oid bo‘lgan so‘zlarni tez va oson o‘rganishingizga qo‘l keladi. 
Xulosa qilib shuni aytganda, hozirg kunda davr talabiga mos kelajak avlodni tarbiyalashda xorijiy 
tillar muhim rol o‘ynaydi. Yuqorida keltirilgan maslahatlarga rioya qilinsa, xorijiy tillarni o‘rganish yanada 
osonroq  kechadi.  Hozirgi  kunda  yoshlarga  chet  tillarini  o‘rgatishda  turli  metodlardan  foydalanish  zarur. 
Shunda  ular  xorijiy  tillarni  mukammal  o‘rganib,  respublikamizga  ravnaqi  tegadigan  kadrlar  bo‘lib 
yetishadi. 
Adabiyotlar 
1. 
Language, Mind and Brain. – Edinburg: Edinburg University Press. – 262 p. 
2. 
Raximov G‘.X. Dunyo ingliz tillarining maqomi haqida // Filologiya masalalari. – T., 2017. 
– 1-son. – 35-43 b. 
3. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Birinchi  Prezidentining  2012-yil  10-dekabrdagi  “Chet  tillarini 
o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PK-1875-sonli qarori. 
4. 
Jalolov J. Chet tilini o‘qitish metodikasi. – T.: O‘qituvchi, 2012. 
5. 
Sattorov B.G‘. Chet tilidagi so‘zlarni o‘rganish // Filologiya masalalari.  – T., 2017. – 1-
son. 
 
 

Download 5,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   211




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish