‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

m e h n a t   b a y r a m i,  o ' q u v c h i l a r   y a s a g a n   b u y u m l a r
 
k o ‘rgazm asi;
 
h a sh a rla r  u y u sh tir ish ;
q a r o v c h is i  y o ‘q ,  b e m o r ,  k e k s a   v a   n o g ir o n   k is h ila r g a
 
k o 'r sa tilu v c h i  in so n p a r v a r lik   y o r d a m i;
 
k o ‘k a la m z o rla sh tir ish ;
 
t a ’m irla sh   (m a k ta b   b in o s in i) ;
« M o h ir   q o 'lla r »   t o ‘g a r a g in in g   fa o liy a ti
30-chizma.  Mehnat  tarbiyasining  tashkiliy  shakllari
M e h n a t   tarbiyasining  iqtisodiy  ta rb iy a   bilan  aloqadorligi.  0 ‘tgan 
asming 30-yillaridan boshlab o ‘quvchilaiga  iqtisodiy bilim berish  h a m d a , 
ularda  m eh n at  va  kasbiy faoliyatni tashkil  etish  k o ‘n ik m a ,  m alak a la rin i 
shakllantirish  masalasiga jiddiy e ’t ib o r  berila boshlandi.  0 ‘quvch ilarg a 
iqtisodiy  bilim larni  berish,  u la rd a   is h ch an lik ,  tartiblilik,  e h tiy o tk o rlik  
xislatlarini  shakllantirish  ta rbiya viy  ish larn in g   ta rk ib iy   q is m la r id a n  
sanaladi.
Hozirgi  davrda,  k a d rla r  t a y y o rla sh   m asalasi  en g   m u h i m   vazifa 
sifatida q o ‘yilib,  t a ’lim sifatini oshirish bilan biiga o ‘quvchilarni  iqtisodiy 
bilim lar bilan  qurollantirish,  a yniqsa,  b o z o r  iqtisodiyoti  m u n o s a b a tla r i 
shakllanayotgan  m avjud  s h a ro itd a   m u h i m   va  zarur.
Iqtisodiy t a ’lim  o ‘quvchilarga x o 'jalik  yuritish tizim i  (oila  budjetini 
shakllantirish,  x o ‘jalikni  yuritish,  m av ju d   m o d d iy   boyliklarni  asrash, 
k o 'p a y tiris h ,  s a v d o - s o ti q   m u n o s a b a t l a r i n i   t o ‘g ‘ri  ta s h k i l  e t i s h   va 
h o k a z o la r)  t o ‘g ‘risidagi  n a z a riy   b i l i m l a r n i   b e ris h g a   y o ‘n a l t ir i l g a n  
pedagogik jarayon.
Iqtisodiy  tarbiva  o ‘quvchilarga  iq tisodiy  bilim larni  b e r is h ,  u la rd a  
xo'jalik yuritish faoliyat  (oila budjetin i shakllantirish, x o ‘jalik n i yuritish, 
m a v j u d   m o d d i y   b o y l i k l a r n i   a s r a s h ,   k o ‘p a y t i r i s h ,   s a v d o - s o t i q  
m u n o sa b a tla rin i  t o ‘g ‘ri  tashkil  e tis h   va  h o k a z o ! a r ) n i   ta s h k i l  e tis h
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

k o ‘n ik m a  va  m alakalarini  shakllantirishdan  iborat  pedagogik  faoliyat 
jarayoni.
B in o b a r i n ,   iqtiso d iy   t a rb iy a   yosh  a v lo d d a   iq tiso d iy   bilim   va 
k o ‘n i k m a l a r n i   riv o jla n tirish ,  u la rn i  t e j a m k o rlik ,  m e h n a ts e v a rlik , 
tashabbuskorlik,  iqtisodiy  faoliyatni  yo ‘lga qo'yish t o ‘g ‘risida  fikrlashga 
o'rgatadi.
Iq tiso d ,  iqtisodiyotning  o ‘zi  nim a?  Bu  t u s h u n c h a   y u n o n   olimi 
G e lio t  t o m o n i d a n   kiritilgan  b o ‘lib,  bu  —  «uy  x o ‘jaligini  boshqarish 
s a n ’ati»  m a ’nosini  anglatadi.  Keyinchalik  bu tu s h u n c h a n in g   mohiyati 
kengayib,  m a ’nosi  h a m   t o ‘ldirib  borilgan.  Iqtisodiyot  —  bu ju d a   keng 
va  m u r a k k a b  t u s h u n c h a .  Iqtisod  atam asi  t o r   m a ’n o d a   inson  yaratgan 
b a r c h a   boylik la rn i  tejash ,  sh u n in g d e k ,  in so n   m e h n a t i n i   qadrlash 
m a ’nosini  anglatadi.  K eng  m a ’n o d a   iqtisodiyot  insonning tirikchiligini 
o ‘t k a z is h g a   q aratilg a n   x o ‘j a l ik   faoliyati  b o ‘lib,  bu  faoliyat  ishlab 
c h i q a r is h d a n   b o s hlanib,  y a ratilga n  m ah su lo tla rn i  iste’m ol  etish  bilan 
y a k u n la n a d i.
D e m a k ,  iqtisod  inson  faoliyatining asosiy jih ati b o ‘lib, jam iyatning 
eng  m u h i m   negizi,  uning  poydevori  hisoblanadi.  C h u n k i,  eng  avvalo, 
in so n n in g   inson  sifatida talab-ehtiyojining qondirilishiga,  albatta,  uning 
iqtisodiy  faoliyati  asosida  erishiladi.
B u la rd a n   m a ’lum ki,  inso n   o ‘z  hayotida  iqtisodiyot  bilan  doim iy 
m u n o s a b a t d a   b o ‘ladi.  Iqtisodiy  tarbiya,  avvalo,  oiladan  boshlanadi. 
O ilad a  iqtisodiy  tarbiya  z a m irid a  ham   m ehnatsevarlikni  tarbiyalash 
y o t a d i .   B o l a l a r   o ‘z  m e h n a t i   n a t i j a l a r i n i   k o ‘r g a n d a g i n a   o ‘z 
im k o n iy a tla rid a n   t o ‘g ‘ri  foydalanayotganini  anglab  yetadi,  m ustaqil 
faoliyat  yuritishni  o ‘rg a n a d i,  ularda  tadbirkorlik  va  ishbilarmonlik 
xislatlari  tarkib  topadi.
Oilada y o ‘lga q o ‘yiladigan bolalar m ehnati hovli va xonalam i tartibli 
saqlash,  kiy im -k ech a k la rn i  asrab-avaylash,  uy  jihozlarini  t a ’mirlash, 
r o ‘z g ‘o r  y um ushlariga  y o rd a m   berish  kabilar  k o ‘rinishlarida  n am o y o n  
b o ‘ladi.
O t a - o n a l a r  bolalarni  m e h n a t  faoliyatini kuzatib borib,  ularga za ru r 
o ‘rin d a  m aslahat  beradilar.  Ayniqsa,  o ‘q u vchi-yoshlarda  oilada  h a m , 
t a ’lim  m uassasalarida  h a m   tejam korlikka  rioya  qilishga  o ‘rgatish  katta 
a h a m iy a tg a   ega.
Iq tis o d iy   tarb iy a  o ‘z  ichiga  o ‘q u vchilar  t o m o n i d a n   iqtisodiyot 
asoslarini  o ‘rganish,  u la rn in g   unum li  va  ijtimoiy  m e h n a tn in g   turli 
k o ‘rinishlarida  ishtirok etish,  rejalashtirishga  doir bilim  va  malakalarga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ega  b o ‘lish,  ishlab  chiqarish  m a h s u lo tla rin i  hisobga  olish  va  nazorat 
qilish  kabilarni  oladi.
Iqtisodiy  tarbiyaning  inson  va ja m iy a t,  iqtisodiy  geografiya,  tarix, 
m a t e m a t i k a ,   ximiya,  biologiya,  m e h n a t   t a ’lim i  d a r s la rid a   am a lg a  
oshirilishi  y a n a d a   ijobiy  sam aralarni  beradi.  E ng  m u h i m i   «Iqtisodiyot 
a s o sla ri»   o ‘q u v   fani  asosida  o ‘q u v c h i l a r   i q t is o d i y   t u s h u n c h a l a r ,  
k ategoriyalar  h a m d a   ishlab  c h iq a rish n i  rivojlantirish  qo n u n iy atlarin i 
o ‘rganadilar.
J a m i y a td a   keng  k o ‘lamli  iqtisodiy  is lo h o tla r a m a lg a   oshirilayotgan 
s h a ro itd a   Respublika  iqtisodiyotini  rivojlantirish,  x o ‘jalik n i  oqilo n a 
tashkil  etish,  sanoat  va qishloq  x o ‘jaligi ta r m o q l a r in i  takom illashtirish, 
m o liy a   o p e ra ts iy a la rn i  t o ‘g ‘ri  tash k il  e tish ,  re ja la s h tirish ,  m e h n a t 
u n u m d o rlig i,  ishlab  chiqarish  s am arad o rlig i,  k o rx o n a la r  rentabelligi, 
kichik  va  o ‘rta  biznes,  ijara,  b o z o r   infrastrukturasi,  m ah su lo t  qiym ati, 
s o f  d a r o m a d ,   q o ‘shim cha  d a r o m a d ,   b u d jet,  x a ridor,  to v ar,  tovarlar 
im porti  va eksporti,  sh artn o m a,  birja,  ra q o b a t,  m e n e j m e n t ,  m arketing, 
pul,  b an k ,  b a n k n o t  va boshqalar h a q id a  t o ‘la  m a ’lu m o tla r n in g  berilishi 
o ‘q u v ch ilarn in g   iqtisodiy  ongini  s h a kllantirishga  y o r d a m   beradi.
S in fd a n   tashqari  tarbiyaviy  t a d b irla r  h a m d a   tarbiyaviy  soatlarda 
i q t i s o d i y   m a v z u l a r d a   t a r b i y a v i y   s u h b a t ,   b a h s   v a   m u n o z a r a l a r
Iqtisodiy  tarbiyaning  samarali  shakl  va  m etodlari
I  
............ ....