‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I



Download 11,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet210/413
Sana16.01.2022
Hajmi11,97 Mb.
#379486
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   413
Bog'liq
Pedagogika. 1-qism (M.Toxtaxojayeva, S.Nishonova) 583e888c8e1f192e31521286245d8a52

' j
 
T a ’lim  m azm unini  belgilovchi  m e ’yoriy  hujjatlar.  Ilmiy  pedagogik 
adabiyotlarda t a ’lim  mazmunini shakllantirishning quyidagi  uch  bosqichi 
k o ‘rsatiladi:
1)  u m u m iy   nazariy  bosqich;
2)  o ‘quv  bosqichi;
3)  o ‘q u v   m a t e r i a l i n i   o 'z l a s h t i r i s h   b o s q i c h i ,   y a ’n i,  t a ’lim 
m a z m u n in in g   o ‘quv  rejasi,  o ‘quv  dasturi  va  darsliklar  kabi  m e ’yoriy 
hujjatlarda  o ‘z  ifodasini  topishi.
U m u m iy   o ‘rta,  o ‘rta  maxsus,  k as b -h u n a r  t a ’limi  m azm u n i  davlat 
t a ’lim  s ta n d a rd ,  o ‘quv  rejalari  m a z m u n id a   nam oyon  b o ‘ladi.  0 ‘quv 
rejalari quyidagilardan  iborat:  tayanch.  namunaviv va maktab o ‘a u v  reiasi.
U m u m iy  o ‘rta  h a m d a  o ‘rta  maxsus,  kasb-hunar t a ’limi  muassasalari 
(a kadem ik  litsey  va  k a sb - h u n a r  kollejlari)  uch u n   tavanch  o ‘quv  reiasi 
davlat  t a ’lim  s ta n d a rtin in g  tashkiliy qismi  hisoblangan  asosiy  m e ’yoriy 
hujjat  boMib,  u  n a m u n av iy   va  am aliy   o ‘quv  rejalarini  ishlab  chiqish 
u c h u n   asos  b o 'li b   xizmat  qiladi.  T a y a n c h   o ‘quv  rejasi  davlat  t a ’lim 
s ta n d a rti  ta rk ib iy   qism i  sifatida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  V azirlar 
M ah k a m a si  t o m o n i d a n   tasdiqlanadi.
M ak tab ,  a k a d e m ik   litsey  va  k a s b - h u n a r   kollejlarining  n a m u n av iv  
o ‘quv  reialari  ta y a n c h   o ‘quv  rejasi  asosida  tuziladi  va  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  X alq t a ’limi  h am d a  Oliy va o ‘rta  maxsus t a ’lim vazirliklari 
t o m o n id a n   tasd iq lan ad i.  Bu  reja  u zo q   m u ddatga  m o ‘ljallab tuziladi  va 
uning  asosida  m avjud  sharoitlarni  hisobga  olib  ishchi  o ‘a u v   reialari 
ishlab  chiqiladi.
Q ‘q u v   reiasi  —  m e ’yoriy  hujjat  hisoblanib  ( t a ’lim  m uassasasi 
sertifikati)  quyidagilarni  belgilaydi:
—  o ‘quv  yili,  c h o r a k   (se m e str)lar  va  t a ’tillarning  davomiyligi;
—  ushbu  t a ’lim  m uassasasida  o ‘rganiladigan  o ‘quv  fanlari  tartibi;
—  o ‘qish  yillari  b o ‘yicha  fanlarni  taqsiinlash;
—  h a r  b ir  fan  b o ‘yicha  yaxlit  t a ’lim  davri  va  h ar  bir  s in f  (kurs)da 
fanlarni  o ‘rg anishga  ajratilgan  s o a tla r  hajmi;
—  h a r  bir  fanni  o ‘rganishga  ajratilgan  haftalik  soatlar  hajm i;
—  p r a k tik u m la r,  ishlab  chiqarish  va  pedagogik  am aliy o tlar  ham d a 
shu  kabilarn in g   davomiyligi.
0 ‘q u v   re ja s id a ,   y a n a   s h u n i n g d e k ,   a n iq   b ir  o ‘quv  m u assasa si 
xususiyatlarini  aks  ettiruvchi,  o ‘quvchilarning  erkin  tanlovi  b o ‘yicha 
fakultativ  va  m ajburiy  m a s h g ‘u lo tla r  aks  ettiriladi.
Q ‘quv  d a stu ri  —  m uayyan  o ‘quv  fani  b o ‘yicha  bilim,  k o ‘nik m a   va
www.ziyouz.com kutubxonasi


m a l a k a la r   m a z m u n i,  u m u m iy   vaqtni  m u h i m   bilim larni  o ‘rganilishi 
b o ‘yich a  taqsim lash,  m a v z u la m in g   k e tm a -k e tlig in i  belgilash  h a m d a  
u l a rn in g   o ‘rganilish  darajasini  yorituvchi  m e ’yoriy  hujjat.
D a stu rd a  o ‘quv  m aterialining t a ’lim n in g   h a r  b ir yili  va  h a r  b ir sinf, 
k u r s   b o ‘y ic h a   t a q s i m la n i s h i   tu z il is h i  a s o s la b   b erilg a n .  D a s t u r d a  
k o ‘rsatilgan  bilim,  malaka  va  k o ‘n ik m a la rn i  o 'q u v c h il a r   t o m o n i d a n  
t o ‘la  o ‘zlashtirilishi  o'qitish  ja ra y o n i  m uvaffaqiyatliligi  va  sam araliligi 
m e z o n la rid a n   biri  hisoblanadi.
0 ‘quv  dasturlari  n am unaviv.  ishchi  va  m ualliflik  boMishi  m u m k in .
N a m u n a v iv  
o

q u v
 
dasturi  u  yoki  bu  t a ’lim  sohasiga  nisbatan  davlat 
t a ’lim  standartlari  talablari  asosida  ishlab  chiqiladi.  0 ‘quv  dastu rlari 
q u y idagilarda n  iborat  bo'ladi:
—  ushbu  fanni  o ‘rganish  m a q s a d la ri,  o ‘q u v c h ila r n in g   bilim   va 
malakalariga asosiy talablar,  o ‘qitish tavsiya etiladigan  shakl  va  m etodlari 
haq id ag i  tushuntirish  xati;
—  o ‘rganilayotgan  m a te ria ln in g   te m a tik   m a z m u n i ;
—  kursning  alohida  savollarini  o ‘rganishga 
0
‘q ituvchi  sarflaydigan 
ta x m in iy   soatlari  hajmi;
—  duny o q arash n i  shakllan tiru v ch i  asosiy  savollari  r o ‘yxati;
—  fanlararo  va  kurslararo  b o g ‘liqlikni  a m a lg a   oshirish  b o ‘y ic h a  
k o ‘rsat malar;
—  o ‘quv  uskunalari  va  k o ‘rgazm ali  qoM lan m alar  r o ‘yxati;
—  tavsiya  etiladigan  adabiyotlar.
N am unaviy o ‘quv dasturlari  Xalq  t a ’limi  h a m d a   Oliy va o ‘rta  maxsus 
t a ’lim  vazirliklari  t o m o n id a n   t a s d iq la n a d i,  t a v s iy a n o m a   xususiyatiga 
ega  boMadi.  N a m u n a v iy   d a s t u r   a s o s id a   m a k t a b ,   a k a d e m i k   litsey 
pedagogik  kengashi  t o m o n id a n   ishchi  o ‘a u v   dastu rlari  ishlab  c h iq ila d i 
va  tasdiqlanadi.  N a m u n a v iy   d a s t u r d a n   farqli  ra vishda  ishchi  d a s t u r d a  
r e g i o n a l   k o m p o n e n t i   t a ’r i f l a n a d i ,   o ‘q u v   j a r a y o n i n i   m e t o d i k ,  
informatsion,  texnik ta ’minlash  im koniyati,  o ‘q u v c hilam ing tayyorgarligi 
darajasi  hisobga  olinadi.
Mualliflik o ‘quv dasturlari  davlat  sta n d a rti  talablarini  hisobga  o lgan 
h o ld a   o ‘quv  fanini  qurilishi  b o s h q a c h a   m a n t i q i d a n   iborat  boMishi,  u 
yoki b u   nazariyalarni o ‘rganishga  mualliflik y ondashuvi,  o ‘iganilayotgan 
h o d isa va jarayonlarga  nisbatan  m ualliflik  n u q ta y i  n a z a rin i  aks  ettirishi 
l o z im .  B u n d a y   d a s t u r l a r   u s h b u   fan  s o h a s i d a   p e d a g o g ,   p s i x o l o g ,  
m etodistlarning tashqi  retsenziyalariga  ega  boMishi  k erak va  u lar m a v ju d  
boMganida  m aktab,  a k a d e m ik   litsey  h a m d a   k a s b - h u n a r   ko llejla rin in g
www.ziyouz.com kutubxonasi


Pedagogik  Kengashi  tom onida n tasdiqlanadi.  Mualliflik o ‘quv dasturlari 
0
‘quvchilarning  erkin  tanlovi  b o ‘yicha  (m ajburiy  va  fakultativ)  kurslar 
tashkil  etishda  keng  foydalaniladi.
Q ‘auv  fani  t a ’lim  muassasalarida 
0
‘quvchilarning  yosh,  idrok  etish 
im koniyatlariga  m uvofiq  ularga  m uay y an   fan  sohasi  b o ‘yicha  u m u m iy  
yoki  m u t a x a s s i s l ik   b i lim la r in i  b e r is h ,   k o ‘n ik m a   va  m a l a k a l a r n i  
shakl la nt irish n i  t a ’minlovchi  m anbadir.
0 ‘quv  fa n in in g   m az m u n i  h ar  bir  pedagog  to m o n id a n   ixtiyoriy 
belgilanmaydi,  balki  ijtimoiy hodisa sifatida t a ’limning tarixiy  rivojlanishi 
d av o m id a  ishlab  chiqiladi.  0 ‘rta  m aktab,  akadem ik  litsey  va  kasb- 
h u n a r   kolleji  o 'q u v   fanlarini  ilmiy  bilim ning  u m u m iy   tuzilishiga  mos 
ravishda  shakllantirish  kerak  deb  hisoblovchi  nuqtayi  nazar  en g   keng 
tarqalgan  va  ta n   olingan  hisoblanadi.
T a ’lim   m a z m u n i   va  o ‘q u v   d a s t u r l a r i   o ‘q u v   a d a b i y o t l a r i d a  
lo y i h a l a s h t i r i la d i .  B u n d a y   a d a b iy o t l a r   sirasiga  d arsiiklar  va  o ‘quv 
aoMlanmalari  k ira d i.
0 ‘quv  ad a biyotlari  orasida  darslik  alohida  o ‘rin  tutadi.  Darslik 
m uayyan  o ‘quv  fani  b o 'yicha t a ’lim  m aqsadi,  o ‘quv dasturi  va  didaktik 
talablarga  muvofiq  belgilangan  ilmiy bilimlari t o ‘g‘risidagi  m a ’lum otlam i 
beruvchi  m a n b a   b o 'lib,  u  m a z m u n i  va  tuzilishiga  k o ‘ra  fan  b o ‘yicha 
yaratilgan  o ‘quv  dasturiga  m os  keladi.  N a m u n a v iy   o ‘quv  dasturlari 
asosida y aratilgan  darsliklar  m aqsadga  muvofiq  holda  R espublika  Xalq 
t a ’limi,  Oliy  va  o ‘rta  maxsus  t a ’lim  vazirliklari  t o m o n i d a n   b archa 
m ak tab lar,  a k a d e m ik   litseylar  va  k a s b - h u n a r  kollejlari  u c h u n   tavsiya 
etiladi.  G ‘oyaviy va  m etodik j ih a td a n   m ukam m al  boMgan  darslik t a ’lim 
m azm u n ig a  q o ‘yiladigan  barcha talablarga javob bera olishi, 
0
‘quvchilar 
u c h u n   qiziqarli,  iloji  boricha  qisqa,  tushunarli,  k o ‘rgazmalilik  nuqtayi 
n a z a rid a n   estetik  xususiyatga  ega  boMishi  kerak.
D arslik  bir  v a q tn in g   o ‘zida  h a m   barqaror,  ham   q ulay  tarkibiy 
tu z ilm a g a   ega  boMishi  kerak.  Darslik  barqarorligiga  k o ‘ra  m u s t a h k a m  
asosga  ega,  mobilligiga  k o ‘ra  ega  asosiy tuzilmaga  dahl  e tm a g a n   holda 
yangi  bilim larn i  tezlikda  kiritish  im koniyatini  nam o y o n   etadi.  Ularga 
q o ‘yiladigan  ta la b la r t u r li-tu m a n   va  qaram a-q a rsh i  boMib,  m u k a m m a l  
d a rslik la rn in g   yetishm ovchiligi  d o i m o   his  etiladi.  Iqtisodiy  rivojlang;pi 
m a m l a k a t la r d a   m u q o b il,  parallel  darsliklar  nashr  etiladi,  sh u   sababli 
o ‘q itu v c h ila r va  o ‘q u vchilar  ular o ra sid a n   eng  yaxshilarini  t a n l a b   olish 
im k o n  iy at iga  ega la r.
D arslik  o ‘q u v c h ila rn in g   t a ’lim  jara y o n id a,  ongli  ravishda  va  faol
www.ziyouz.com kutubxonasi


ishtirok  etishlari,  o ‘quv  m aterialini  t o ‘la  o'zlashtirishlarini  t a ’m inlashi 
k erak .  A n a   shu  m a s a la la rn i  hal  etish  yoMida  d a r s lik la r  q u y id a g i 
vazifalarni  bajaradi:
1)  m o tiv a ts io n   vazifa  —  bu  vazifa  o ‘q u v c h ila r n i  u sh b u   f a n n i  
o 'r g a n i s h g a   y o 'n a l t i r a d i g a n ,   u l a r d a   ishga  p o z itiv   m u n o s a b a t i   va 
qiziqishini  shakllantiruvehi  ra g'bat  (sabab)larni  hosil  qilishdan  iborat;
2)  axborot  vazifasi  o 'q u v c h ila rg a   a x b orotla rni  yetkazish,  sam arali 
usu llar  yo rd a m id a  ularning  bilim iari  hajm ini  kengaytirishga  im k o n  
beradi;
3)  n az orat-tuza tish  (m ashq  qilish')  vazifasi  —  t a ’lim jara y o n i,  u n in g  
natijalarini  tekshirish,  o'q u v c h ilard a o ‘zini  baholash  va tuzatish  layoqati 
h a m d a   z a ru r  boMgan  koMiikma,  m a la k a la rn i  s h a k lla n tirish   u c h u n  
o 'rg a n is h   mashqlarini  tavsiya  ctishni  n a z a rd a   tutadi.
4)  muvofiqlashtirish  vazifasi  m aterial  ustida  ishlash  j a r a y o n i d a  
t a ’limning boshqa vositalari  (xaritalar,  ko'rgazmali  materiallar,  diapozitiv 
va  b oshqalar)ni jalb  etish ni  ifodalaydi;
5)  rivoilantiruvchi  —  tarbivalovchi  vazifasi  darslik  m a z m u n in in g  
o ‘quvchilarga  m a ’naviy-axloqiy t a ’sir k o ‘rsatishi,  kitoblar bilan  ishlash 
ja ra y o n id a   ulardan  m e hnatse varlik,  faol  fikrlash,  ijodiy  qobiliyat  kabi 
sifatlarni  shakllantirishdan  iborat;
6)  o ‘qitish  vazifasi  darslik bilan  ishlashda  mustaqil  bilim  olish  u c h u n  
z a r u r   boMgan  konspekt  y o z ish ,  u m u m la s h ti r i s h ,   asosiysini  a jra tib  
k o 'r s a t i s h ,   m a n t iq iy   eslab  q o li s h   kabi  m a l a k a 'V a   k o 'n i k m a l a r n i  
rivojlantirishga  yordam   berishida  k o ‘zga  tashlanadi.
T a ’lim  m azm u n i  o 'q u v   m ateria li  darajasida  darsliklar  bilan  bir 
q a to rd a   turli  xil  o 'q u v  qoM lanm alari:  adabiyot  va tarix  xrestom atiyalari, 
s p r a v o c h n i k l a r ,   m a t e m a t i k a ,   f iz ik a ,  x i m iy a   b o ' y i c h a   m a s a l a l a r  
to 'p la m la ri, georafiya,  biologiya  b o 'y ic h a  atlaslar,  til  b o 'y ic h a   m a s h q la r 
t o ' p l a m l a r i   va  b o s h q a l a r d a   o c h i b   b e r ila d i.  O 'q u v   q o 'l l a n m a l a r i  
darslikning b a ’zi tom o n la rin i  kengaytiradi  va  aniq  m asalalarni  hal  etish 
m aqsadiga  ega  bo'ladi  (axborot,  m a s h q   qilish,  tekshirish).

Download 11,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   413




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish