Yengil sanoat

Тои-фа	Хонада бажариладиган ишлар
Табиий ёритиш коэф. меъёрлари.
Аниқлик даражаси	Кўриш объектнинг энг кичик ўлчами мм	Юқоридан ва аралаш ёритишда ўртача	Ён томондан ёритишда
1	Энг юқори аниқликдаги ишлар	0.1 ва ундан кам	10	3.5
2	юқори аниқликдаги ишлар	0.1- 0.3 гача	7	2
3	аниқликдаги ишлар	3-1 гача	5	1.5
4	Кичик аниқликдаги ишлар	1-10 гача	3	1
5	Дағал ишлар	10 дан катта	2	0.5
6	Айрим деталларни ажратмасдан бажариладиган ишлар		1	0.25
7	Ишлаб чиқариш жараёнида кузатиб туриладиган ишлар		1	0.25
8	Омборхонада бажариладиган ишлар		0.5	0.1

Ёруғликни ўлчаш

Лаборатория ишини ўтказиш учун қўлланиладиган асбоб ва ускуналар.

Люксметр Ю-116:

1- фотоэлемент: 2-Гальванометр 3- ютувчи ўрнатма “К” 4- ютувчи ўрнатма “Т” 5- ютувчи ўрнатма “Р” 6- ютувчи ўрнатма “М”

Тажриба ўтказиш тартиби.

Топшириқ 1: Тажриба хонасини табиий ёритилганлигини текшириш.

Тажриба хонасида сунъий ёруғлик манбалари электр чироқлари ўчирилиб, табиий ёритиш кўрсаткичи хонанинг ўқи бўйлаб 5 та нуқтасида аниқлансин.

Биринчи ўлчов ишларини деразадан энг узоқ ва девордан бир метр узоқликда жойлашган нуқтасида, иккинчиси икки метр масофада ва ҳоказо ёруғлик тушаётган дераза томонга қараб ёритилганлик ўлчансин.

Тажриба хонасидаги ёритилганлик иш столи баландлигида (0,8 1,0 м) ўлчансин. Хонадаги исталган нуқтадаги табиий ёритилганлик кўрсаткичини аниқлаш учун бир вақтнинг ўзида бино ташқарисидаги ва тажриба хонасида текшириладиган нуқтанинг ёритилганлиги ўлчанади.

Иш хонасидаги текшириладиган нуқтанинг табиий ёритиш коэффици-ентининг қиймат миқдори қуйидаги ифода орқали аниқланади:

Тажриба машғулотида ўлчов ишларини олиб бориш учун бир вақтнинг ўзида бир гуруҳ ўқувчилар хона ичидаги, иккинчи гуруҳ ўқувчилар эса бино ташқарисидаги ёритилганликни люксметр ёрдамида ўлчайдилар. Ҳар бир нуқтадаги ёритилганликнинг бир вақтда ўлчаниши секундомер ёрдамида амалга оширилади. Ўлчаш пайтида люксметрнинг фотоэлементи горизонтал ҳолатда ушлаб турилиб, ёруғликни қабул қилувчи томони юқорига қаратилган бўлиши талаб қилинади. Гальванометр ҳам горизонтал ҳолатда бўлиши керак.

Фотоэлементга ҳаддан ташқари ёруғлик тушмаслиги ва унинг милли чегарадан чиқиб кетмаслиги учун фотоэлемент устига К ва Т мослама ўрнатиш мақсадга мувофиқ. Агар гальванометр кўрсаткичи 20 лк га бормаса, бунда ҳисоб 0-30 лк кўрсаткичи бўйича олиб борилади. Агар гальванометр кўрсаткичи 100 лк дан ортиқ бўлганлигини кўрсатса унда ёруғлик ютиш коэффициенлари паст бўлган К ва Р ёки К ва М ўрнатмаларни ўрнатиб ҳар сафар ўлчов натижаларини солиштириб, қайд этиш лозим. Паст ёритилганлик ҳолатларида (100) лк гача ўлчов ишлари очиқ фотоэлемент ёрдамида яъни ҳеч қандай ўрнатмасиз амалга оширилади.

Ўлчов ишлари бинодан ташқарида бажарилаётганда люксметрнинг фотоэлементига осмондан тушадиган ёруғлик нурлари бир текисда таъсир этиши учун бинодан 10 метрдан кам бўлмаган узоқликда бажарилади.

Ўлчов натижалари асосида тажриба хонасининг ўқи бўйича табиий ёритилганликнинг коэффициенти аниқланиб, ёритилганликнинг ўзгариш графиги чизилсин. Қурилиш қоида ва меъёрлари СНи П II-4-79 “Табиий ва сунъий ёритиш. Ёритилганлик меъёрлари” га кўра тажриба хонасидаги ёритилганликка асосланиб, рухсат этилган ишнинг разряди бўйича, иш бажариладиган объектдаги энг кичик деталнинг ўлчами аниқлансин.

Биноларни иккала ён томондан табиий ёритиладиган хоналарда табиий ёритиш коэффициентининг меъёрланган энг кичик қиймати бинонинг ўрта қисми учун белгиланади.

Бинолар юқоридан ва мураккаб ёритилганда табиий ёритиш коэффициентининг ўртача қиймати олинади. Биринчи ва охирги ўлчаш нуқталари эса девор ёки пойдевордан бир метр масофада аниқланади.

Шуни ҳисобга олиш керакки қурилиш меъёрлари ва қоидалари СНи П- II-4-79 “Табиий ва сунъий ёритиш. Ёритилганлик меъёрлари”га кўрсатилган табиий ёритиш меъёрлари Россиянинг III ёруғлик кенглиги учун келтирилган. Ўзбекистон Республикаси ёруғлик кенглиги бўйича IV кенгликка киради. Шу сабабли Ўзбекистон Республикаси учун табиий ёритиш коэффициенти қуйидаги формула орқали аниқланади.

(3)

Бу ерда - табиий ёритиш коэффициентининг СНи П II-4-79 1жадвалдан олинадиган қиймати