Yaponiya (XII asr oxiridan XVI asr oxirigachA) Tayanch ibora va atamalar

Yapon dehqonlarining ahvoli
. XIV –XV asrlarda bo’lib o’tgan o’zaro urushlar 
katta ijtimoiy oqibatlarga olib keldi. bundan asosan ishlab chiqaruvchilar tabaqasi 
katta zahmat ko’rdi. Ular dehqonlar boshiga og’ir kulfat bo’lib tushdi, bir tomondan 
dehqonlar feodallarning jabr-zulmiga tortilsa, ikkinchi tomondan sudxo’rlar ularning 
―qonini so’rar‖ edi. Obikor yerlar XV asr davomida 946- mingdan 855 tyogacha

qisqarib ketdi. ―Onin yillari urushi‖ tugagandan keyin, 1479 va 1482-yillarda yangi 
soliq va yig’imlar joriy qilindi. Qudratli dunyoviy va diniy feodallar qo’lida yerlarning 
to’planishi kuchayib bordi. 
Dehqonlarni asosiy ekspluatasiya shakli - bu mahsulot rentasi bo’lib, asosan u 
guruch bilan to’langan. O’zi to’plagan hosilning bir qismini dehqonlar qo’lida 
qoldirish hisobiga, feodallar va hukmron tabaqa ularni go’yoki hosilni ko’proq olish 
uchun intilishiga turtki bergandek bo’lishgan. Lekin mahsulot rentasi barshina 
rentasiga to’liq aylanmadi. Kam unumdor yerlardan dehqonlar feodalga guruch 
hosilining 10-30%gacha, o’rtacha unumdor yerlardan hosilning 40-50%, unumdorligi 
yuqori bo’lgan yerlardan hosilning 60% va hatto 80% mahsulot rentasi sifatida 
olingan. 
Mahsulot rentasidan tashqari yapon dehqonlari qo’shimcha soliq va yig’imlar 
to’lashga majbur etilgan. Ularning ahvoli Yaponiyada tez-tez qaytalanib turadigan 

Тyo – 0.992 gektarga teng o’chov birligi. 

---

12 
stixiyali kulfatlar, hosilsizlik va ochlik natijasida yanada og’irlashgan. 1420-1498-
yillarda ana shunday tabiiy kulfatlar 8 marta sodir bo’ldi. Yashash uchun kurashgan 
dehqonlar oxirgi chora sifatida qonundan tashqari holatlarda o’z yerlarini sotishga 
majbur bo’lishgan. Natijada Yaponiyada yersiz dehqonlar soni o’sib ketdi, ular yirik 
yer egalarining yerlarida ijara asosida, oldingi holatdan battar og’irroq shartlar asosida 
ishlashga majbur bo’lgan. Bo hosilini feodalga mahsulot rentasi sifatida bergan 
dehqonlar, kelgusi yil hosili uchun mablag’lari yo’qligi sababli sudxo’rlardan urug’lik 
va pullarni qarzga olgan. bu qarzdorlikdan kamdan-kam dehqonlargina qutilib keta 
olgan, ko’p hollarda dehqonlar ham feodaldan, ham sudxo’rdan umrbod muddatga 
qarzdor bo’lib qolgan. 
XV asrga kelib dehqonlarning ahvoli og’irlashib borganligi o’z-o’zidan ularda 
hukmron tabaqaga qarshi isyonlar ko’tarishiga olib keldi. dehqonlarning aksilfeodal 
chiqishlar turli shakllarda amalga oshirdi, ular feodal va sudxo’rlar ekspluatasiyaga, 
to’xtovsiz davom etayotgan o’zaro ichki kurashlardagi talonchiliklarga qarshi 
chiqishdi. Butun XV asr davomida (1418-1499) Yaponiyada dehqonlarning 98 ta 
qo’zg’oloni sodir bo’lib, ulardan 44 tasida dehqonlar qarzdorligini tugatish talab 
qilingan bo’lsa, 37 tasi yer maydonlari masalasidagi turli munozaralarga aloqador 
bo’ldi, yana 9 tasini yuk tashuvchilar ko’targan bo’lsa, 3 ta qo’zg’olonga ―Ikko‖ 
budda sektasi rahbarlik qilib, u diniy mazmun kasb etdi. Shulardan Yamasiro 
provinsiyasida 34 ta, Yamatoda 21 ta qo’zg’olon sodir bo’lgan. 
Ko’p hollarda bu qo’zg’olonlarda dehqonlar, ishsizlar, turli yuklarni tashuvchi, 
hatto otlar ko’taradigan darajadagi yuklarni tashuvchi hammollar (―basyaku‖ yoki 
―umakasi‖ – ―qarzdor ot‖ demakdir), hunarmandlar, mayda savdogarlar, o’z 
xo’jayiniga ega bo’lmagan roninlar (quyi tabaqa samuraylari ―erkin odam‖degan 
ma’noni anglatadi) yoki qochoq samuraylar, umuman olganda ma’ulm bir kasbdan va 
doimiy yashash joylardan mahoum etilgan odamlar ommasi ishtirok etgan. Ularga 
ba’zan xonavayron bo’lgan aristokratlar va asosan mayda feodallardan iborat bo’lgan 
jamiyatdan norozi bo’lganlarning bir qismi qo’shilgan. Garchi qo’zg’olonchilarning 

---

13 
asosiy tarkibini oddiy kishilar tashkil qilsada, ammo harakatga qishloq oqsoqollari, 
―Ikko‖ budda sektasi a’zolari va mayda feodallar arhbarlik qilgan. 
XV asrning birinchi choragida ko’tarilgan qo’zg’olonlar uchun xarakterli 
xususiyatlardan biri shuki, qo’zg’olonlarda dehqonlar ―Tokuseyryo‖ qonunlar 
to’plamini chiqarishni talab qilib chiqishgan. ―Tokuseyryo‖ deganda dehqonlar 
samuraylarning qarzdorligini bartaraf etishni emas, dehqonlarning sudxo’rlar oldidagi 
qarzdorliklarini yo’qotishni tushunishgan. Bunday qo’zg’olonlar ―Tokuseylar 
qo’zg’oloni‖ (―tokusey ikki‖) deb atalgan nom bilan atalgan. O’z talablarini bajartirish 
uchun, dehqonlar ko’pincha qandaydir bir yirik ibodatxonani qo’lga olishgan va uni 
yoqib yuborish bilan tahdid qilib, ―Tokuseyoryo‖ qonunlarini chiqarishni talab 
qilishgan. Qo’zg’olonlar jarayonida dehqonlar sudxo’rlarning uylarini va omborlarini 
talon-taroj qilishgan. 1428-yilda Omi provinsiyasida ko’tarilgan qo’zg’olonda 
yuqoridagi holatni kuzatish mumkin. Bu qo’zg’olonning tashabbuskorlari guruch 
tashuvchilar bo’lishdi. Tez orada poytaxt Naraga, Kavat, Idzumi va Ise provinsiyasiga 
tarqaldi. Qo’zg’olonchilar barcha qarzdorliklarni yo’q qilishni talab qilishdi. Ular 
sudxo’rlar, guruchdan olinadigan alkagolli mahsulot blgan ―sake‖ ishlab 
chiqaruvchilar uylariga bostirib kirib, qazdorliklar qayd etilgan hujjatlarni yo’q 
qilishdi. 1430-yillarda ko’tarilgan qo’zg’olonlarda dehqonlar sudxo’rlarning 
mulklarini egallab, garovga qo’yilgan buyumlarini qaytarib olishadi va ijarachilarni 
dehqonlarning qarzdorligi haqidagi yozma hujjatlarni qaytarishga majbur qilishdi. 
1457 va 1461-yillarda Kioto atrofida ko’tarilgan qo’zg’olonlarda ham ―Tokuseyryo‖ 
qonunlarini chiqarish talab qilindi. 
Ba’zan qo’zg’olonlarda ishlab berish majburiyatlarini bekor qilish, qo’shimcha 
yig’imlarni yo’q qilish va soliqlarni kamaytirish ham talab qilingan. Dehqonlar hatto 
o’zlariga tegishli yerlarga nisbatan zo’ravonlik o’tkazayotgan feodallar va 
amaldorlarga qarshi chiqishdi. Ba’zi holatlarda ko’tarilgan qo’zg’olonlar davomida 
qallob mansabdorni o’z lavozimidan bo’shatishga majbur qilish, ma’muriy binolarni, 
feodallar ko’shklarini vayron qilish, yo’ldagi bojxona nuqtalarini va pochta 

---

14 
stansiyalarini qo’lga olish, ba’zan ibodatxona va moanstirlarni egallab, ularga o’t 
qo’yib yuboish kabi holatlar kuzatildi.
1429-yilda Iga, Ise, Setsu, Tamba va Xarima provinsiyalarida ko’tarilgan 
qo’zg’olonlar samuraylarga qarshi qaratildi. Xarimadagi qo’zg’olonchilar mamlakatda 
birorta samuray bo’lmasligini talab qilib, barcha samuraylarni provinsiyadan quvib 
yuborishdi. Ba’zan bunday qo’zg’olonlardan mayda va hatto o’rta samuraylar o’z 
manfaati yo’lida foydalanishga harakat qilgan holatlar kuzatiladi. 1441-yilgi 
qo’zg’olonda dehqonlarni qurol bilan muomila qilish va harbiy ish taktikalari 
o’rgatgan qochoq samuraylar ishtirok etdi.
XV asr oxiridagi qo’zg’olonlar ―diniy isyonlar‖ (―ikko ikki‖) ko’rinishini ham 
olgan. Ko’pincha bunday qo’zg’olonchilarni ―ikko‖ deb ataluvchi dahriy budda 
sektasi 
birlashtirgan. 
Dehqonlar 
va 
rohiblarning 
quyi 
tabaqasi 
vakillari 
provinsiyalardagi feodal amaldorliklarni, ularning mulklarini tugatish uchun, ayrim 
holatlarda bo’lsa ibodatxonalardagi oliy ruhoniylarga qarshi chiqishdi